خراسان غربی

تارنمایی پیرامون مهمترین مسائل خراسان غربی به مرکزیت کهن شهر سبزوار

خراسان غربی

تارنمایی پیرامون مهمترین مسائل خراسان غربی به مرکزیت کهن شهر سبزوار

خراسان غربی
دنبال کنندگان ۲ نفر
این وبلاگ را دنبال کنید
آخرین نظرات

۱۳ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «خراسان» ثبت شده است

۲۸
خرداد

نویسندگان: یعقوب تابش و فاطمه احمدوند

محصول پنبه جاجرم از طریق سبزوار به روسیه صادر می‌شد. ارامنه روس که در شاهرود بودند بخشی از خوراک کارخانه‌های پنبه‌پاک‌کنی خود را از سبزوار وارد می‌کردند.

آنها پس از جداسازی غوزه از پنبه، پنبه‌ها را با شتر و قاطر از راه چلچیلیان از کنار رودخانه نکا به بندرگز می‌رساندند و از آنجا با کشتی به حاجی طرخان می‌بردند.

بخشی از تجارت قاین از طریق سبزوار انجام می‌شد.

شکر از اقلامی بود که فقط از روسیه و از طریق سبزوار به این ناحیه آورده می‌شد.

حجم قابل توجهی پشم گوسفند و موی بز از ایران صادر می‌شد.

خراسان از مراکز عمده این دو کالا به‌شمار می‌رفت. از گله‌های ناحیه خراسان، به‌ویژه ناحیه تربت حیدریه و گله‌های طوایف صحرانشین مرزی ایران و افغانستان، بهترین پشم به‌دست می‌آمد. سبزوار مرکز این تجارت بود. دالمانی از کاروانسرایی در سبزوار یاد می‌کند که به تجارت پشم اختصاص داشت و تجار آنجا را انبار پشم خود قرار داده بودند.

 

منبع: دنیای اقتصاد

 

سبزوار

 

۲۷
شهریور

دانشگاه حکیم سبزواری جهانی شد / حضور تنها 3 دانشگاه خراسان رضوی از سبزوار و مشهد در جمع دانشگاه های برتر جهان
 

مجله اینترنتی اسرارنامه

دانشگاه حکیم سبزواری به عنوان معتبرترین دانشگاه ملی در نیمه غربی خراسان و دومین دانشگاه بزرگ شمال شرق ایران بر اساس رتبه بندی معتبر تایمز موفق شده است در جمع دانشگاه های برتر جهان قرار بگیرد، تا بار دیگر شاهد تثبیت و ارتقاء جایگاه سبزوار به عنوان مادرشهر علمی و دانشگاهی غرب خراسان و حرکت شانه به شانه دیار سربداران با کلانشهر مشهد در این منطقه از کشور باشیم.

به گزارش پایگاه خبری اسرارنامه، خبر قرار گرفتن دانشگاه حکیم سبزواری در جمع دانشگاه های برتر جهان را وبسایت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری منتشر کرده و نوشته است امسال 47 دانشگاه از جمهوری اسلامی در رتبه بندی تایمز قرار گرفته اند که از آن بین دانشگاه های محقق اردبیلی، علوم پزشکی کرمان، حکیم سبزواری، رازی کرمانشاه، تربیت معلم شهید رجائی و .... برای اولین بار به این رتبه بندی راه یافته اند.(منبع)

47 دانشگاهی که امسال از ایران در رتبه بندی تایمز قرار گرفته اند هم شامل دانشگاه های ملی تحت پوشش وزارت علوم و هم دانشگاه های علوم پزشکی تحت پوشش وزارت بهداشت می شوند و در کل استان خراسان رضوی فقط شهرهای مشهد و سبزوار نمایندگانی در این فهرست جهانی دارند.

دانشگاه حکیم سبزواری از سالهای قبل به عنوان یکی از 22 دانشگاه محور وزارت علوم در کشور شناخته شده بود و نیز یکی از 5 دانشگاه معین در منطقه 9 آموزش عالی شامل استان های سمنان ، خراسان رضوی، شمالی و جنوبی بود.

در یک دهه اخیر تعداد دانشگاه های در همه کشور از جمله در استان خراسان رضوی رشد قارچ گونه ای در همه شهرهای بزرگ و کوچک و حتی در روستاها داشته است، اما در این بین تنها چند دانشگاه قدیمی اعتبار و جایگاه خاص خود را داشته و حفظ کرده اند که دانشگاه های فردوسی و حکیم سبزواری در شهرهای مشهد و سبزوار از آن جمله اند.

دانشگاه حکیم سبزواری در سالهای گذشته رشد قابل توجهی در برقراری تفاهم نامه های همکاری های متقابل علمی و پژوهشی با برخی دانشگاه های معتبر در آسیا و اروپا داشته و نیز موفق به پذیرش ده ها دانشجوی غیرایرانی شده است. همه این ها جایگاه دیپلماسی علمی این دانشگاه را در سطح جهان به طور چشمگیری افزایش داده است.

گفتنی است نظام رتبه بندی تایمز برای سال 2021 تعداد 1527 دانشگاه از سرتاسر جهان را مورد بررسی قرار داده است.

لازم به توضیح است، نظام رتبه بندی تایمز (Times Higher Education (THE)معتبرترین نظام رتبه بندی دانشگاه ها در جهان است و بعد از آن رتبه بندی های دیگری نظیر لایدن Leiden، رتبه بندی شانگ‌هایShanghai، کیو. اس Quacquarelli Symondsو بین‌الملل ISC (ISC world University rankings). قرار دارند. (منبع)

دانشگاه حکیم سبزواری با نزدیک به 10 هزار دانشجو قدیمی ترین دانشگاه ملی خراسان رضوی بعد از دانشگاه فردوسی مشهد است که در شمال شهر سبزوار واقع شده است.

 در جدول زیر لیست 47 دانشگاه ایران که موفق شده اند در رتبه بندی جهانی2021 تایمز حضور داشته باشند به ترتیب کسب رتبه و با تفکیک رتبه در دو سال 2020 و 2021 درج شده است:

 

 

 

 

۲۹
آبان

 
به گزارش آی فیلم 2 ، «مختار احمد ملکیار» شهردار غزنی افغانستان در پیامی به مناسبت فرا رسیدن سالروز بزرگداشت ابوالفضل بیهقی ، خطاب به اهالی قلم اظهار داشت: «ابوالفضل محمد ابن حسین بیهقی یکی از برجسته ترین مورخین اسلامی و از ادبای مشهور خراسان زمین [و سبزوار] بشمار می رود که از آثار باقی مانده این دانشمند بزرگ تا امروز اهل علم و قلم استدلال می کنند.»
 
در ادامه این پیام آمده است: «کتاب گرانسنگ و مشهور او تاریخ بیهقی یکی از مهم ترین منابع تاریخی، درباره دوران غزنویان به شمار می رود. او خالق سبکی جدید در نثر فارسی است.»
 
به باور ملکیار، بیشتر شهرت بیهقی به‌ دلیل نگارش کتاب معروف اش تاریخ بیهقی است، که ٢٢ سال عمر خود را صرف نوشتن این کتاب کرد.
 
شهردار غزنی در متن منتشر شده خود نگاشته است: «او (بیهقی) در اوایل عمر خود در نیشابور به تحصیل علم و دانش پرداخت و سپس به سمت دبیری وارد دیوان محمود غزنوی و حکمرانان بعد از او شد. پس از درگذشت استادش بونصر مشکان ٤١٨هجری شمسی به سمت دبیر دیوان شاهی برگزیده شد.»
 
آقای ملکیار با تاکید بر اهمیت کتاب «تاریخ بیهقی»، تصریح کرد: تاثیر تاریخ بیهقی بر متون بعد از خود گواهی بر ارزشمندی این کتاب است؛ کتابی که با ظهور خود سبک جدیدی را در نثر فارسی خلق کرد و با گذشت زمان نه تنها از اهمیت آن کاسته نشد، بلکه بر شکوه و عظمت آن افزود.
 
به گفته وی ، تاریخ بیهقی آیینه تمام‌نمایدوران این نویسنده صاحب سبک است که می‌توان قواعد مملکت‌داری، شهرسازی، سطح زندگی مردم، طبقات اجتماعی، فرهنگ جامعه، اوضاع دربار و دیوان‌ها، آداب و سنت‌های رایج در جامعه، جهان‌بینی مردم و حتی خصوصیات اخلاقی و شخصیت‌شناسی هر یک از چهره‌های تاریخی را در آن مشاهده کرد.
 
به باور شهردار غزنی، دقت و هوشیاری این دانشمند بزرگ در بیان جزییات و توصیف وقایع به حدی بود که خواننده با خواندن آن احساس می‌کرد که بیهقی در آن صحنه‌ها حاضر بوده و نکته قابل توجه این است که بیهقی در بعضی از رویدادها، خود شاهد ماجرا نبوده و آن‌ها را از زبان عامه مردم نقل می‌کند اما این وقایع در فضای کلی تاریخ هیچ تفاوتی با آنچه او به چشم خود دیده، ندارد و این بیانگر زیرکی و هنرمندی بی‌نظیر این نویسنده است و از بخش های مهم این کتاب داستان حسنک و وزیر است.
 
بیهقی ٨٥ سال زندگی کرد و در سال ٤٥٦ هجری شمسی درگذشت. 
 
گفتنی است بیهقی در ردیف اولین مورخانی است که به زبان فارسی تاریخ نوشته و در تاریخ وی اطلاعات ارزشمندی از حکومت سامانیان، غزنویان، سلجوقیان، خاندان برمکیان، خلفای عباسی و تاریخ خراسان وجود دارد

 

 

۳۱
شهریور

ابزارهای دوره نو سنگی در داورزن کشف شد
    
سبزوار- ایرنا- ابزارهای سنگی با پیشینه هفت هزار سال در شهرستان داورزن استان خراسان رضوی کشف شد.
 
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری داورزن عصر سه شنبه به خبرنگار ایرنا گفت: این ابزارها که در تپه ای در این شهرستان شناسایی شده مربوط به دوره نوسنگی و این تپه نیز کارگاه ابزارسازی بوده است.
 
محمد عبدالله زاده ثانی افزود: مطالعه بیشتر روی این ابزارهای سنگی با کمک ابزارشناسان و باستان شناسان متخصص در پژوهشگاه باستان شناسی کشور انجام می شود.
 
وی اظهار کرد: با شناسایی این ابزارهای سنگی، پیشینه حضور انسان در شهرستان داورزن از شش هزار به حدود هفت هزار سال افزایش می یابد.
 
او گفت: تاکنون بیش از ۴۵ محوطه و تپه مربوط به پیش از تاریخ در منطقه غرب خراسان رضوی شناسایی شده که بیشترین فراوانی ابزارهای سنگی در تپه سنگی شهرستان داورزن بوده است.
 
رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری داورزن افزود: این شهرستان با بهره مندی از آثار تاریخی و طبیعی فراوان، قرار گرفتن در مسیر جاده تاریخی ابریشم و جاده تهران - مشهد در کنار تردد سالانه ۲۵ میلیون مسافر و زائر بارگاه مطهر حضرت امام رضا (ع)، شرایط مناسبی برای جذب گردشگران دارد.
 
وی آسیاب های آبی و بادی، کاروانسراهای تاریخی بین راهی، مساجد قدیمی، یخدان ها، آتشکده آذربرزین مهر، روستاهای قدیمی مزینان و باشتین، مناطق سردسیری و آبشارهای منطقه بفره و کویر را از جمله آثار تاریخی و طبیعی داورزن برشمرد.
 
داورزن ۱۵۰ اثر تاریخی، طبیعی و معنوی دارد که ۸۰ اثر از آنها در سیاهه آثار ملی به ثبت رسیده است.
 
 

***

 

گفتنی است شهرستان داورزن در 80 کیلومتری غرب شهر سبزوار مرکز منطقه خراسان غربی واقع شده است. داورزن در واقع اولین شهر خراسان از سمت غرب و همجوار با کویر مرکزی ایران است. 

 

 

۳۱
ارديبهشت

امید برومندی / مجله اینترنتی اسرارنامه 


بیمارستان حشمتیه سبزوار قدیمی ترین بیمارستان خراسان بزرگ است که یک قرن قبل با همت شماری از خیران مردمی و دلسوزان وقت شهرستان بر طبق علم نوین پزشکی جهان در این شهر بزرگ و تاریخی خراسان ساخته شد و اکنون این بیمارستان صدمین سال فعالیت خود را سپری می کند.


بر اساس اسناد معتبر تاریخی بیمارستان حشمتیه به عنوان اولین بیمارستان خراسان بزرگ و یکی از اولین بیمارستان های ایران در 21 بهمن سال 1298 هجری خورشیدی با پیشنهاد و همت آقای دکتر قاسم غنی فرزند میرزا عبدالغنی از سادات عربشاهی از جمله اولین پزشکان نوین سبزوار با سوابق و مسئولیت های متعدد اجرایی و قانونگذاری و با کمک های مردمی و سرمایه گذاری سالار حشمت فرماندار وقت در باغی بیرون از شهر در محدوده ای به مساحت 1200 زرع ( 1352 متر ) و زیر بنای 4500 متر مربع احداث گردید و به پاس همکاری های ایشان به نام بیمارستان حشمتیه نامگذاری شد.


این بیمارستان در ابتدا دارای 12 تخت شامل جراحی، چشم و عمومی بوده و هزینه های اولیه آن از محل کمک های مردمی، مالیات از بابت ذبح هر گوسفند و همچنین فروش یخ یخچال روستای زعفرانیه تأمین می شد و با گذشت زمان توسعه یافته و به عنوان بیمارستان عمومی تا سال 1380 با 160 تخت فعال به حیات با برکت خود ادامه داد(منبع) و در سال 1380 ساختمان قدیمی که فرسوده شده بود، تخریب و ساختمان جدیدی به جای آن ساخته شد و اکنون بیمارستان حشمتیه در بنایی جدید و مدرن به عنوان بزرگترین و مجهزترین بیمارستان شهرستان های نیمه غربی خراسان رضوی در مرکز شهر سبزوار واقع است.


بیمارستان حشمتیه از اولین روزهای راه اندازی در این شهر به سرعت به قطب مهم ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به مردم سبزوار و دیگر شهرهای خراسان بزرگ تبدیل شد، زیرا تا آن زمان بیمارستان دیگری در این استان و حتی در شهر مشهد ساخته نشده بود. حتی بیمارستان امام رضا نیز به عنوان قدیمی ترین بیمارستان مشهد در سال 1313(پانزده سال بعد) احداث شد.  (منبع1) (منبع2)


تا قبل از بیمارستان حشمتیه سبزوار در خراسان و به ویژه مشهد شفاخانه هایی به صورت سنتی وجود داشت که با روش های قدیمی به درمان بیماران می پرداختند، اما بالاخره یک قرن قبل حشمتیه سبزوار با همت دکتر غنی که درس پزشکی را در اروپا خوانده و برای خدمت به وطن، به ایران و زادگاه خود سبزوار بازگشته بود، و نیز با حمایت سالار حشمت و دیگر نیکوکاران وقت سبزوار با استانداردهای روز دنیا در این شهر ساخته شد تا خراسان اولین بیمارستان نوین و مدرن خود را ببیند.


مطالعه یادداشت های دکتر غنی از شرح ساخت بیمارستان حشمتیه می تواند بسیار موثر باشد، زیرا نشان می دهد که وقتی در یک پروژه مردم و مسئولان با هم یک دل و همراه شوند و بخواهند کار نیکی را انجام دهند، چگونه نتیجه ای مفید و ماندگار حاصل می شود.


اما اکنون یک قرن بعد از آن تلاش دوراندیشانه و همت و بلندنظری مردمان دیار سربداران در ساخت نخستین بیمارستان نوین خراسان، وقت آن است که مردم و مسئولان دوره کنونی این دستاورد نیاکان خود را بشناسند و پاس بدارند. خصوصا در سالهای اخیر که بحث گردشگری سلامت در کشور مطرح شده و مسئولان شهرستان تبدیل شدن سبزوار به قطب گردشگری سلامت در منطقه شمال شرق ایران را از اهداف و برنامه های خود دانسته اند،(منبع) به نظر می رسد توجه به پیشینه ارزنده سبزوار در بحث بهداشت و درمان خراسان بسیار ضروری و راه گشا باشد.


 در همین راستا یکصدمین سال تاسیس بیمارستان حشمتیه در سبزوار زمان مناسبی است برای معرفی برند کمتر شناخته شده این شهر در زمینه خدمات بهداشتی و درمانی شمال شرق کشور. در پایان سه پیشنهاد در همین راستا ارائه می شود:


برگزاری جشن تولد یکصد سالگی بیمارستان حشمتیه که در ذیل آن به معرفی توانمندی ها و نیز بیان کمبودها و محرومیت های موجود در حوزه بهداشت و درمان غرب خراسان رضوی پرداخته شود.

برگزاری نمایشگاه عکسی از بیمارستان حشمتیه قدیم. اگرچه با تخریب ساختمان قدیمی بیمارستان حشمتیه متاسفانه یک بنای اصیل که می توانست به موزه پزشکی و اثری تاریخی در شهر سبزوار تبدیل شود، از بین رفت، اما ممکن است عکس هایی از ساختمان قدیمی این بیمارستان در آرشیو دانشگاه علوم پزشکی و حتی در دست مردم سبزوار وجود داشته باشد. بنابراین با ترتیب دادن نمایشگاه عکسی در این زمینه و دادن فراخوان عمومی برای جمع آوری عکس های قدیمی آن، می توان جشن تولد یکصد سالگی حشمتیه را پر بار تر برگزار کرد.


تسریع در ساختن موزه طب سبزوار. اگرچه ساختمان قدیمی بیمارستان حشمتیه که می توانست بهترین مکان برای ایجاد موزه طب در این شهرستان باشد، در سالهای دهه 80 تخریب و سپس به شکلی مدرن بازسازی شد، اما در همان سالها قرار شد یک مکان دیگر به نام آرامگاه بقراط طبیب مشهور سبزواری در عصر قاجار به موزه طب در این شهرستان تبدیل شود. اما ساخت موزه طب سبزوار به خاطر گرفتار شدن در چالش های بروکراسی بین سه دستگاه اداره اوقاف و امور خیریه، میراث فرهنگی و گردشگری و دانشگاه علوم پزشکی عملا تا به امروز به تاخیر افتاده و متاسفانه بنای تاریخی آرامگاه بقراط گویا اخیرا تغییر کاربری هم داده و در غفلت و بی توجهی متولیان مربوطه به زمین فوتبال بچه ها و محل برگزاری کلاس ها و فعالیت هایی غیر مرتبط با آن مکان تبدیل شده است. بنابراین شاید یکی از بهترین کارهایی که می توان در یکصدسالگی بیمارستان حشمتیه برای معرفی برند با سابقه بهداشتی و درمانی سبزوار انجام داد، مشخص کردن تکلیف موزه طب و افتتاح آن باشد.





۰۷
آذر

دکتر سید حسن امین

استاد راهنمای دکتر حسن روحانی رییس جمهور ایران

سمیرا واعظی نژاد / مجله اینترنتی اسرارنامه


دکتر سید حسن امین در هفتم آذر سال ۱۳۲۷ خورشیدی در محله پامنار در شهر سبزوار به دنیا آمد. و اولین کتاب خود را در سال ۱۳۴۳ با عنوان «ترانه فرشتگان» به چاپ رساند. دیپلم ادبی خود را در سال ۱۳۴۵ خورشیدی از دبیرستان دکتر غنی سبزوار با احراز رتبه اول در کلیه دبیرستانهای خراسان بزرگ کسب نمود و سپس در مهر ۱۳۴۵ در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در رشته حقوق قضایی به تحصیل پرداخت. امین در سال ۱۳۴۹ مقطع کارشناسی را به پایان برده و در همین سال به انجام خدمت نظام وظیفه می‌رود، پس از اتمام آن در سال ۱۳۵۱ در مقطع کارشناسی ارشد حقوق خصوصی در دانشگاه تهران پذیرفته شده در سال ۱۳۵۳ آن را به پایان رساند؛ و در خارج از دانشگاه به خواندن فلسفه نزد استادان حوزه  فلسفی تهران پرداخت. او در این مقطع کار قضاوت را نیز انجام می‌داد و در ابتدا نیز کارآموزی خود را در وزارت دادگستری زیر نظر استادانی مانند: مسعود هدایت گذراند. عنوان پایان‌نامه کارشناسی ارشد وی «تعاقب ایادی غاصبه در فقه و حقوق مدنی بود و استاد مشاور وی سیدحسین صفایی و استادان راهنمای او نیز ابوالحسن محمدی و ابوالقاسم گرجی بودند. خلاصه  پایان‌نامه او این‌گونه بود:


اگر مال مغصوب از دست یک غاصب به دست غاصب دیگری برسد یا اینکه نقل‌وانتقالی در خصوص آن صورت بگیرد، تمام این دست‌ها و ایادی متناوب به‌طور جمعی در مقابل صاحب مال اصلی مسئولیت حقوقی دارند.


گفتنی است پروفسور سید حسن امین از برجسته ترین مشاهیر منطقه خراسان غربی است.



۲۶
آبان

برخی تجهیزات فرودگاه قدیم سبزوار ارزش موزه ای دارد / رَک های NDB سبزوار مورد توجه موزه شرکت فرودگاه ها در تهران

 

 علی اصغر روشن بین رئیس فرودگاه سبزوار گفت: تعداد زیادی ابنیه در محل فرودگاه قدیم داشتیم که رها شده بود و در این مدت به وضعیت آن ها نیز رسیدگی کردیم. از جمله  ابنیه اداره قدیم فرودگاه که تبدیل به مهمانسرا شد و نیز چند خانه سازمانی قدیمی داشتیم که اگر به آن ها رسیدگی نمی کردیم کاملا خرابه می شدند، اما اکنون احیا شده و محل سکونت خود بنده در سبزوار یکی از همین خانه های سازمانی است. همین نوروز گذشته دو معاون وزیر به سبزوار آمدند و در مهمانسرای محل فرودگاه قدیم اقامت داده شدند که به گفته خودشان اصلا فکر نمی کردند چنین امکاناتی داشته باشیم. در واقع حدود 3 میلیارد ابنیه داشتیم که فقط با 300 میلیون در سال 96 آنها را احیاء کردیم.

 

همچنین به اداره کل درخواست داده ام که بتوانیم یک مجتمع ورزشی و استخر شنا در همان محدوده 12 هکتاری فرودگاه قدیم ایجاد کنیم که هم به نحوی پرسنل فرودگاه و هم مردم منطقه از آن بهره ببرند. و اگر مسئولین شهر برای سرمایه گذاری استقبال کنند، ما زمین را در اختیار آنها می گذاریم و اخذ مجوزش را پیگیری می کنیم تا با ایجاد چنین امکاناتی به رشد و ترقی منطقه صالح آباد نیز کمک شود.

 

ضمناً دو عدد  «رَک اِن دی بی» (کنسولات و تجهیزات فنی که به حرکت هواپیما ها جهت می دهند)در محل فرودگاه قدیم داریم که یکی از دوستان و همکاران شرکت فرودگاه ها در تهران که از وجود این تجهیزات در فرودگاه سبزوار با خبر بود، یک مرتبه از ما خواست: آن رَک های اِن دی بی را به خوبی نگه داری کنیم تا به موزه شرکت فرودگاه ها در تهران انتقال داده شود. ولی من به او گفتم، به تهران نمی دهیم و انشالله خودمان در فرودگاه یا موزه های سبزوار به نمایش می گذاریم. ضمناً علاوه بر آن، این دی کی شن، آمپرها یا موتوربرق های قدیمی که متعلق به دهه 30 و 40 بوده نیز در فرودگاه قدیم سبزوار وجود دارد. 

 

همچنین سال قبل دو دیزل ژنراتور500 کیلووات آمپر را برای فرودگاه تهیه و نصب کردیم که پشتوانه بسیار خوبی است و انتقالشان تقریبا دو میلیارد تومان هزینه داشت و قرار شد دهه فجر افتتاحیه اش را انجام دهیم که دچار کم مهری شدیم و برای افتتاحش مراسمی گرفته نشد. ولی به نحوی مورد بهره برداری قرار گرفت و اگر هر دو را در مدار بیاوریم شاید بتوانیم برق نیمی از شهر سبزوار را تأمین کنیم. البته از قبل دو دستگاه دیزل ژنراتور خیلی کوچک داشتیم که آن ها را به فرودگاه شهر دیگری فرستادیم.

 

 استارت مطالعات طرح جامع فرودگاه سبزوار نیز خورده است که مطالعات اولیه اش یک سال و نیم طول خواهد کشید و طرح جامع با یک چشم انداز بیست ساله ارائه خواهد شد.

 

در این دو سال که آمده ام کارهای زیرساختی متعددی را پیگیری کردم که  شاید خیلی هایش بیان نشده باشد.  ایجاد اداره فنی و مهندسی فرودگاه، بهسازی ساختمان پلیس و سپاه، دیوار حفاظ دور ساختمان پلیس، در راستای پدافند غیر عامل، سرپوشیده کردن استخر، انبار نیروی زمینی، انبار و ورزشگاهمان، اتاق سانترال و ... 


اسرارنامه


گفتنی است فرودگاه سبزوار تنها فرودگاه نیمه غربی استان خراسان رضوی است که جمعیت تقریبا یک و نیم میلیون نفری شهرستان های سبزوار، نیشابور، کاشمر، بردسکن، جوین، جغتای، خوشاب، خلیل آباد، فیروزه و داورزن را تحت پوشش خدمات پروازی خود دارد.


در کل استان خراسان رضوی در حال حاضر تنها دو فرودگاه در شهرستان های مشهد و سبزوار وجود دارد. 


۲۴
آبان
 
 علی اصغر روشن بین رئیس فرودگاه سبزوار گفت: اگرچه درگفتگوها از فرودگاه سبزوار نام می بریم ولی بنده می گویم از فرودگاه سبزوار می شود باعنوان فرودگاه منطقه غرب خراسان رضوی یاد کرد. 
 
بارها شده است که مقامات و مسئولان و میهمانان شهرهای همجوار از جمله استاندار خراسان شمالی، نماینده ها و فرمانداران شهرهای اطراف برای رفت و آمد به منطقه از پروازهای سبزوار استفاده کرده اند. 
 
همچنین باعث افتخار است برای سبزوار که اگرچه رئیس جمهور تمام سفرهای استانیش را تا کنون با ورود به مراکز استان ها انجام داده است اما در سفر به خراسان رضوی، فرودگاه سبزوار مبدأ ورود رئیس جمهور به خراسان رضوی قرار گرفت و تا کنون سه رئیس جمهور اخیر ایران به فرودگاه سبزوار رفت و آمد داشته اند.
 
فرودگاه سبزوار حق همه مردم منطقه است و اینکه چرا بین دو شهر سبزوار و نیشابور احداث نشده باید ببینیم چه فضایی در آن زمان حاکم بوده است. شاید هم در زمان خودش تصمیم درستی بوده و ما الان آن را نقد می کنیم. ولی بالاخره حالا که این فرودگاه احداث شده باید درست از آن استفاده کنیم. اگر بخواهیم در یک شهری چینن فرودگاهی بسازیم و به این سطح برسانیم باید چند صد میلیارد تومان هزینه کنیم و به این راحتی نیست. بنابراین سبزوار از این جهت جایگاه خیلی خوبی دارد. 
 
فرودگاه سبزوار می تواند در حمل بار هوایی نقش آفرینی کند و این یکی از چیزهایی است که انگار اصلا به آن پرداخته نشده است. خشکبار و تره بار منطقه خیلی راحت می شود با پروازهای این فرودگاه جابه جا شود. هم ما هم مسوولین و هم تجار منطقه می توانند روی این موضوع فکر و برنامه ریزی کنند.
 
 همچنین فرودگاه سبزوار می تواند به عنوان یک مرکز آموزشی در نظر گرفته شود. زیرا فرودگاه مشهد به خاطر ترافیک سنگینی که دارد دیگر نمی تواند، بحث های آموزش را هم پوشش بدهد. زمانی که من خودم رئیس اداره مراقبت پرواز فرودگاه مشهد بودم، می دیدم که پروازهای آموزشی باید مدت ها منتظر می ماندند تا بین ترافیک ها یک لندینگ انجام دهند و وقت دانشجویان به هدر می رفت، در صورتی که می توان خیلی راحت از فرودگاهی مثل سبزواربه عنوان بیس آموزشی استفاده کرد.
 
فرودگاه سبزوار همچنین می تواند مبدأ گردشگری خراسان بزرگ باشد. مدتی قبل من یک پیشنهاد به بعضی دوستان دست  اندرکار دادم مبنی بر اینکه فرودگاه سبزوار و شهر سبزوار را مبدأ گردشگری خراسان بزرگ قرار دهیم. یعنی تورهای گردشگری تعریف کنیم که به جای اینکه پروازهای گردشگری مستقیماً به مشهد بروند، بیایند در سبزوار بنشینند و پس از یکی دو شب اقامت در سبزوار و بازدید از جاذبه های گردشگری این شهر و مناطق حومه اش به صورت زمینی به نیشابور و مشهد بروند و در آخر از سمت قوچان  به سبزوار برگردند و از طریق فرودگاه سبزوار دوباره از این استان خارج شوند. اما الان متاسفانه همه چیز در مرکز استان متمرکز شده است. 
 
البته اجرای این پیشنهاد نیاز به ایجاد زیرساخت هایی دارد که کار مسوولان نیز فراهم کردن همین زیرساخت هاست. یعنی مثلا به جای اینکه همه هتل های پنج ستاره در مشهد باشد، در نیشابور و سبزوار هم ساخته شود. چون به هرحال مسافری که می آید خدمات و امکانات مطلوب نیاز دارد. 



۱۴
اسفند

آشنایی با حوزه فلسفی / عرفانی تهران

نویسنده: عباس طارمی


الحمدلله الذی اشرق بشروق نور الوجود هیاکل عوالم الغیب و الشهود و السلام عل سراج المنیر فی غمرات بحار قوسی النزول و الصعود.1

پیوند و پیوست مکاتب علمی و تلاش پیوسته جویندگان دانش در حوزه های مشخص، در طول تاریخ بیانگر حفظ هویت علمی و شاخصه علمی و فرهنگی یک جامعه است که بنیادهای تعلیم و تعلم آن است. از اینرو شناخت این ریشه ها به شناخت هر چه بیشتر تمدن و فرهنگ اسلامی و سنتهای علمی گسیخته از آن کمک خواهد کرد.

تکاپو و تلاش علمی، بیانگر نوزایی در عصری است که رخوت و سستی اجتماعی و جمود و خشک اندیشی فکری و اخباریگری از خصوصیات آن است.

تهران شهر هزار حکیم و فیلسوف2، از هنگام هجرت حکماوعرفاازاصفهان وسبزواربه آن، جلودار عرصه فلسفه و عرفان و میراثبَرِ هزارسال همت و حمیت علمی است.

فقر و جهل و بی عدالتی گسترده و دامنگیر، و جمود و تعصب برخی از متولیان امور و جور حاکمان ولایات بر مردم و قائله های فرقه ای و مذهبی و قومی و عدم درک نقش تاریخی از تعالی حکمت و عرفان در بستر زمان، که بسیار جلوتر از روابط سیاسی و اجتماعی حاکم در عهد شاهان قاجار و قبلِ آن حرکت می کرد، موجب آزار و اذیت روحی و فکری حکما و عرفایی است که ظریفترین مباحث وجودشناسی و دقایق رموز و حیاتی را مورد مداقّه قرار می داده اند.

تهران از دو سده قبل آبستن حوادثی بوده که حاکی از فضای بهتری برای حکیمان و عارفان است. آشنایی با مظاهر نوین فرهنگ دینی از اندیشمندان و مصلحان دینی و آشنایی با مظاهر جدید فرهنگ و تمدن غرب، و آزادی نسبی مردم و رشد آگاهیهای عمومی و درخواست رسانه های جمعی و مراکز دادرسی حقوق و وجود برخی از فرهیختگان و شاهزادگان عهد قاجار که از حکماء و عرفا حمایت می کردند و همچنین دفاع فقهای عظام در مقابل دین نمایان و متعصبان خشک اندیش از حکیمان و عارفان و در نتیجه کمک به نشر و توسعه مدارس فلسفی و عرفانی در تهران، موجب مهاجرت جمعی از فلاسفه الهی و عالمان معارف ربوبی به تهران گردیده و موجب رونق علوم طبیعی و ریاضی و حکمی و عرفانی شده است. چنانکه صاحب «افضل التواریخ» آورده:

«در دوره ناصری که هزار حکیم و فیلسوف در تهران بود سه استاد کامل داشتند: یکی مرحوم آقا محمدرضا قمشه ای، مرحوم آقا علی و یکی مرحوم آقا میرزا ابوالحسن جلوه بودند.»3

دولت آبادی نیز پس از سیری در اصفهان و تهران و خراسان و عراق و حجاز و مصر در برابر نشر و توسعه مدارس علوم طبیعی و ریاضی و فلسفی تهران اظهار اعجاب نموده، و خودش در خلال سالهای 1309 تا 1310 ه.ق.، به مَدرس فلسفی میرزای جلوه در مدرسه دارالشفاء رفته، تلمذ می نماید.

«تدریس حکمت و دروس طبیعی و الهی و ریاضی که در دیگر بلاد ایران تقریبا منسوخ شده، درتهران دایر و طلاب برغبت تحصیل می نمایند و معروفترین در این وقت میرزا ابوالحسن جلوه، آقا علی حکیم و آقا محمدرضا قمشه ای هستند.»4

گرچه بخاطر برخی حوادث همچون انقلاب مشروطه و بیتوجهی متولیان امور و ناروائیها و بی عدالتیها مدارسی از رونق افتاده، یا خراب شده، یا خالی از طلاب گشته؛ اما با تلاش حاملان حکمت و راسخان در علم، چراغ حکمت متألهه از دو سده پیش تاکنون در این حوزه روشن نگاهداشته شده است.

در این میان گرچه مدرسه دارالشفاء پس از چهل سال حوزه گرم فلسفه و مدرس عالی حکمی میرزای جلوه با مهاجرت طلاب در وقایع مشروطه بسردی می گراید، ولی مدرسه مروی، مدرسه صدر، مدرسه سپهسالار قدیم و جدید، مدرسه منیریه، مدرسیه شیخ عبدالحسین و مدرسه کاظمیه و غیره به حیات خود ادامه داده، شاگردان موسسین حوزه فلسفی و عرفانی تهران و حکمای اربعه و شاگردانشان به تعلیم فلسفه و عرفان در این حوزه و حوزه های دیگر علمی ایران می پردازند.

در این مقاله به شرح حال آقا میرزا حسین سبزواری و برخی از حکما و عرفای دیگری که در زمان حکمای اربعه بوده اند می پردازیم:

عده ای از شاگردان فیلسوف متأله، حاج ملا هادی سبزواری (اعلی الله مقامه) پس از تلمذ نزد استاد در سبزوار، به تهران مهاجرت می نمایند که از آن جمله عبارتند از:

1- آقا میرزا محمدحسین سبزواری، حکیم چهارم از حکمای اربعه تهران معروف به «حکیم ریاضی»

2- میرزا اسدالله سبزواری، معلّم فلسفه ادوارد براون

3- حاج ملا اسماعیل سبزواری، مدرس «اسفاراربعه» در تهران.

4- میرزا شمس الدین حکیم الهی ثانی (هجرت به تهران از سبزوار: 1276 ه.ق).

5- میرزاجعفرحکیم الهی لواسانی (متوفی 1298 ق).

حاج ملاهادی سبزواری در زمان حکمای اربعه، صاحب حوزه فلسفی صدرایی در سبزوار بوده که حدود چهار صد شاگرد فاضل در محضر او به فراگیری حکمت الهی مشغول بوده اند.برخی به درس «اسفار»، برخی به درس منظومه و برخی به درس «شواهدالربوبیه»اش می رفته اند.



حکیم وارسته حاجی سبزواری در نزد خواص و عوام و همچنین نزد شاه قاجار و رجال دیگر احترام خاصی داشته است. بطوریکه صاحب «الاثروالاثار»آورده است که:

فیلسوف اعظم دوران و حکیم علی الاطلاق در تمام ایران این بزرگوار بود. وی در دوران این پادشاه چنانست که ملاصدرای شیرازی در عهد شاه عباس کبیر.

هر حکیم متأله و عارف متصوف و مرتاض متشرع که در عصر ما هست انتسابش به آستان اوست. در این مائه گذشته حکمت و معقول را این مرد فرد بهمانطور تأسیس کرد که شیخ مرتضی فقه و اصول را.

مردم از وی کرامات چند نقل می کنند.

در سفر اول موکب همایونی به خراسان در سبزوار با این شهریار مرحمت شعار ملاقاتی حکیمانه کرد... تصنیفات بسیار دارد که بعضی مکرر به طبع رسیده.

تفصیل زندگانی شخصی او را در سفر ثانی موکب منصور به خراسان خود بلاواسطه از دو پسر دانشورش آقا محمد اسمعیل و آقا عبدالقیوم (سَلَّمها الله) و از عیال کرمانیه اش که در وراء پرده نشسته بود و تقریر می نمود به شرح شنیدم و در ترجمه سبزوار از مجله ثالث «مطلع الشمس» گنجانیدم.

در اشعار «اسرار» تخلص می کرد. مولی کاظم سبزواری متخلص به «سر» در تاریخ فوت استادش «اسرار» گفته:

اسرار چو از جهان به در شد تاریخ وفاتش ار بپرسند


از فرش به عرش ناله بر شد گویم که نَمردُ زنده تر شد


تاریخ ولادتش «غریب» و مدت عمرش «حکیم».5


  4-«حکیم ریاضی»آقا میرزا محمد حسین سبزواری  1- ملااسماعیل سبزواری (1295 ه.ق: وفات)  2- حاج سیدحسن حکمی 3- میرزاابوالقاسم شیرازی  4- میرزا محمد حسین خراسانی  5- حاج مولی حاج محمد تهرانی  6- میرزا شمس الدین حکیم الهی ثانی  7- میرزا محمدعلی قاینی 8- حاج میرزا عبدالباقی اعتضاد الاطباء  9- حکیم الهی میرزا اسدالله سبزواری  1- مولی نظر علی طالقانی (1240-1306 ق)  


  جستجو در لغت نامه دهخدا

4-«حکیم ریاضی»آقا میرزا محمد حسین سبزواری

آقا میرزا محمدحسین سبزواری از شاگردان ملاهادی سبزواری، مطابق آنچه از وی نقل شده که حاجی سبزواری یک درس خصوصی علاوه بر دروس دیگر داشته،6 ایشان احتمالاً از خواص استاد بوده اند.

همانطور که حاجی برای پذیرفتن شاگرد امتحان می گرفته است و سپس گزینش می کرده، برای راه یافتن به درس خصوصی اش جامعیت و قابلیت لازم بوده که در حکیم متأله آقا میرزا محمد حسین موجود بوده است.

حکیم الهی آقا میرزا محمد حسین جامع علوم ریاضی، طبیعی، نجوم و حکمت بوده، سالیان درازی در مدرسه عبدالله خان حوزه تهران بطور تمام وقت به تدریس دروس طب وحکمت طبیعی وریاضی وفلسفه الهی مشغول بوده است وطلاب بسیاری نزدوی تلمذ می کرده اند.

صاحب «طرائق الحقایق» درباره حوزه پر رونق آقا میرزا محمدحسین در مدرسه عبدالله خان و جامعیت وسعی ایشان در پرورش شاگردان آورده است که:

«آقا میرزا محمد حسین سبزواری قرنی در مدرسه عبدالله خان واقع در بازار پشت مسجد شاه تهران تدریس آقا میرزا محمدحسین، حکیم چهارم از حکمای اربعه تهران معروف به «حکیم ریاضی» است و در زمره کسانی است که از سبزوار و حوزه فلسفی حاج ملاهادی سبزواری به تهران هجرت نموده است.

می نمود. آن اوقات «من الصباح الی المساء» دسته دسته طلاب هر فنی از طب و ریاضی و حکمت طبیعی و الهی می آمدند و مستفیض می شدند.»7

حکیم چهارم از حکمای اربعه تهران معروف به «حکیم ریاضی» است و در زمره کسانی است که از سبزوار و حوزه فلسفی حاج ملاهادی سبزواری به تهران هجرت نموده است.

صدرالافاضل دانش شیرازی (1268-1350 ه.ق) در گزارشی از اساتید خویش، حکیم آقا میرزا محمد حسین را جزو اساتید هیئت و نجوم ذکر می نماید:

«اساتیدی که در نزد آنها تحصیل علوم کرده ام:... استادان ریاضی حساب، جناب قندهاری شیخ عبدالنبی نوری، جناب آقا میرزا حسین خراسانی، هیئت و نجوم، آقامیرزاحسن طارمی،شیخ ابراهیم زنجانی،آقامیرزاحسین سبزواری،شیخ محمدمنجم شوشتری، میرزاعلی منجم..»8

همانطور که ملاحظه شد «حکیم ریاضی» به آقا میرزا حسین نیز خوانده می شده است. از شاگردان دیگر حکیم الهی آقا میرزا محمدحسین سبزواری که خود دارای حوزه فلسفی بوده اند عبارتند از:

1- حاج فاضل رازی تهرانی9.

2- ملامحمدهیوجی زنجانی (متوفی 1270 ه.ق)10.

3- شیخ عبدالحسین رشتی.

بیشتر اساتید طبقات تالی از شاگردان حکیم الهی آقا میرزا محمد حسین بوده اند.

بغیر از چهار حکیمی که مشغول تدریس حکمت و عرفان در تهران بوده اند؛ اساتید دیگری در این دوره- جدای از شاگردان متقدمِ طبقه اولِ حکمای اربعه- به تدریس پرداخته اند که به برخی از آنان اشاره می شود. لازم بذکر است که شاگردان متقدم طبقه اول و طبقات تالی در مقالات بعدی انشاءاللّه خواهد آمد.

1- ملااسماعیل سبزواری (1295 ه.ق: وفات)

«جناب ملا اسماعیل سبزواری از اعاظم شاگردان فیلسوف اعظم حاج ملاهادی سبزواری بود. در آن اوقات در مدرسه مرحوم شیخ عبدالحسین به تهران منزل داشت وطالب مردی کامل بود. چنانچه در وصایای حاجی به تلامیذ یکی این سخن معروف است که همواره در طلب باشید و بالاخره آن بزرگوار دست ارادت به مرحوم منور علیشاه داد و در حدود نود و پنج (1295 ه.ق) ارتحال بدار بیزوال نمود. اسفار رابه آن نیکویی کسی درس نگفته بعد از استادش»11.


2- حاج سیدحسن حکمی

«خلف حاج نصراللّه به دارالخلافه تهران در علوم عقلانیه کافه مدرّسی مسلم بود و بر غالب اقران متقدم.»12

3- میرزاابوالقاسم شیرازی

«مقیم تهران است و در معقول و منقول تدریس می فرماید»13. میرزاابوالقاسم، میرزا اعتماد السلطنه است بجهت نوشتن «مرآة البلدان» درسال 1293 ه.ق بطوریکه وی گوید: «میرزا جعفر قراچه داغی و میرزا ابوالقاسم شیرازی را که میرزاهای خودم هستند همراه آوردم بجهت نوشتن کتاب «مرآة البلدان»14.

4- میرزا محمد حسین خراسانی

«مقیم دارالخلافه از قدماء مدرسین تهران است و در کتب علیا و وسطی تدریس می فرماید.»15

صدرالفاضل دانش شیرازی، حکیم خراسانی را از اساتید ریاضی و حساب خویش می شمارد.

5- حاج مولی حاج محمد تهرانی

«جامع المعقول و المنقول بود و از کافه فنون و عامه صناعات ربطی عظیم داشت و در مدرسه دوستعلی خان نظم الدوله تدریس می کرد. وقتی که استاد الحکماء و المتالهین حاج مولی هادی سبزواری «اسرارالحکم» را به نام گرامی این شاهنشاه اسلام پناه (ایّده الله) تصنیف کرد عزیمت ملوکانه بر آن بود که این کتاب را با این جناب مذاکره فرمایند. باری در مراجعت از حج نیابتی نظام الدوله مشارالیه بین الحرمین به رحمت حق فایز گردید و منصب تدریس آن مدرسه وراثةً بر برادرش ملا محمد صادق قرار گرفت.»16

این ملا محمد صادق استادِ مرحوم محمد قزوینی بود و مرد بسیار بسیار متقی و متدین و با ورع. پسرش نیز همشاگردی مرحوم قزوینی بود. وی در سال 1314 وفات نموده و فرزندش بنام شیخ محمود در سال 1344 درگذشته است.17

6- میرزا شمس الدین حکیم الهی ثانی

(1252-1336 ق در تهران)

تحصیلات میرزا شمس الدین پسر میرزا محمد جعفر حکیم الهی لواسانی (1215-1298 ق در تهران) در سبزوار، نزد حاجی ملاهادی سبزواری بوده و در سنه 1276 از سبزوار به تهران مراجعت نمود. در علم کلام و حکمت و ریاضی مهارت تام داشت. وی پدر مرحوم میرزا فضل الله حکیم الهی ثالث است.

وی در قحطسالی 1336 پس از طی هشتاد و اندی از مراحل عمر، جهانرا بدرود گفت و در صفائیه جنب چشم علی بخاکش سپردند.

پدر میرزا شمس الدین، میرزا جعفر (محمدجعفر) حکیم الهی پسر میرزا حسنعلی لواسانی، فاضلی کامل و عارفی واصل بود، خوش محاوره و بدیع المحاضره، هشتاد و سه سال به عزت زیست و در شب یکشنبه بیست و دوم ماه صفر سال هزار و دویست و نود و هشت یکساعت پیش از طلوع فجر وفاتش در رسید به تهران و حسب الوصیه کالبدش را در وادی السلام نجف اشرف بخاک سپردند. همانطور که قبلاً آمد میرزا جعفر حکیم الهی از شاگردان حاج ملاهادی سبزواری بوده که به تهران هجرت می نماید.18

7- میرزا محمدعلی قاینی

«فیلسوفی معتبر و بالخصوص در هندسه و نجوم استادی مسلم بود.»19

میرزا محمدعلی قاینی فرزند محمد اسمعیل و خود از علما و فلاسفه عصر خویش بوده. از گاهنامه سید جلال الدین تهرانی سال 1311، ص 188 چنین برمی آید که وی تألیفاتی دارد: اول، «حاشیه بر کتاب تنقیح المناظر» کمال الدین فارسی در شرح کتاب «مناظر» ابن هیثم در مناظر و مرایا. دوم، کتاب «شفق و فلق».

این حکیم ریاضی منجم در نزد ملاعلی محمد اصفهانی (متولد 1215 ه.ق) درس خوانده و چندین نفر نزد وی درس خوانده اند:

1- نواب سلطان اویس میرزا معتمدالدوله ثانی فرزند حاجی معتمدالدوله فرهادمیرزای قاجار(1254-1311 ق. تهران).

2- سلطان عبدالعلی میرزا احتشام الدوله فرزند دیگر حاجی معتمدالدوله (متولد 1274 ه.ق) که در عرفان ملقب به «ظهور علی» و در شعر تخلص «عبدی» داشته در 1312 ه.ق وفات نموده است. صاحب الاثر و الاثار درباره اش آورده است:

«امیرزاده ای با فضیلت و علم است حقا، و در عربیت صاحب ملکه و اقتدار است صدقا. هم خط را خوش می نویسد و هم شعر را خوب می گوید و «عبدی» تخلص می کند. در حکمت متعالیه و فنون ریاضی و کتب عرفا و متصوفه، سالها بر استادی العصر و رئیسی البلد میرزا محمدعلی قاینی و میرزا محمد رضا قمشه ای علیهماالرحمه، شاگردی کرده است.»20

3- میرزا عبدالله بن محمد ریاضی مازندرانی متوفی سال 1311 ه.ق.

حکیم میرزا علی محمد قاینی بخش مهمی از عمر خویش را در اصفهان و تهران مصروف کرد.

سال 1305 به دارالخلافه (تهران) از سرای سپنج رحلت گزیده، در مشهد امامزاده یحیی مدفون گردید.21

8- حاج میرزا عبدالباقی اعتضاد الاطباء

«درفن طب وتدریس کتب اساتیدسلف وبعضی از علوم عقلانیه مسلم صنادیدِاساتیدِ دارالخلافه تهران می باشد.»22

9- حکیم الهی میرزا اسدالله سبزواری

«در مدت اقامت در تهران شخصی موسوم به میرزا اسدالله سبزواری که شاگرد مرحوم حاجی ملاهادی سبزواری بود به من درس می داد و اصول فلسفه متداول درایران رابه من می آموخت ومن ازجلسات درس اونیز برای آشنایی به فلسفه رایج در ایران خیلی استفاده می کردم».23

ادوارد براون، گوینده سخنان فوق الذکر، بمدت یکسال در ایران از 4 اکتبر 1887 تا 28 سپتامبر 1888 بوده است و نهایت سعی اش بر آن بوده که بیشترین اطلاعات و علوم را از دانشمندان ایرانی فراگیرد و برای فراگیری فلسفه اسلامی دست نیاز بسوی حکیم الهی و عارف همدانی میرزا اسدالله سبزواری دراز کرده، بطوریکه گوید:

«واضح است که من با این بضاعت قلیل، آن هم در دوره کوتاهی که در ایران بودم، نمی توانستم که به عمق فلسفه حاجی ملاهادی سبزواری پی ببرم و بفهمم که او چه می گوید. مع الوصف برای اینکه دست خالی برنگشته باشم از معلم خود میرزا اسدالله سبزواری درخواست کردم که هر طور می تواند بطرزی ساده و به شکلی که من بفهمم نظریات استاد مرحوم خود را بیان کند. در اینجا اظهارات او را راجع به نظریه استادش از نظر خوانندگان می گذرانم:

بر طبق نظریه صوفیه24، هستی عبارت است از «الوجودُ، حقیقةٌ واحدةٌ بسیطةٌ و له مراتب متفصله» یعنی هستی حقیقتی است واحد و در همه جا هست و دارای درجاتی است که هردرجه بترتیب از درجه دیگر بالاتراست.

شاعر می گوید:

کردیم تصفح ورقا بعد ورق جز ذات حق و صفات ذاتیه حق


مجموعه کون را به قانون سبق حقا که نخواندیم و ندیدیم جز او


تمام دنیا عبارت از مظهر و یا تصویر25 حق است. جهان عبارت از آینه ای است که حق خود را در آن آئینه مشاهده می نماید و در آئینه مزبور صفات و قدرت های مختلف او تجلی می کند.


معلم من تبسمی کرد و گفت: درست فهمیدید و بعد از مرگ هرگونه عذاب جز یک رؤیای وحشتناک نمی باشد...»26

ملاقات و حاضر شدن درمحضر درس حکیم متاله آقا میرزا اسدالله سبزواری وقتی است که سید الحکماء میرزای جلوه در تهران حوزه فلسفی داشته و به تعلیم حکمت الهی مشغول بوده است، بطوریکه ادوارد براون نیز درباره ملاقاتش با وی آورده است که:

«و دیگر از کسانی که من در تهران با آنها ملاقات کردم، فیلسوف معاصر میرزا ابوالحسن جلوه است ولی متأسفانه وصفی پیش نیامد که بتوانم به تفصیل با او صحبت کنم و از محضرش استفاده نمایم.»27

از میان شخصیتهای معاصر حکمای اربعه کسانی از علما و عرفا یافت می شوند که گرچه دارای حوزه علمی فلسفی نبوده اند اما بیان حکمت و عرفان و تذکر و موعظه می نموده اند که از جمله اینان دو شخصیت ذیل الذکرند:

1- مولی نظر علی طالقانی (1240-1306 ق)

از جمله شخصیتهای بارز عصر حکمای اربعه که جامع مراتب علم و عمل، حکمت و عرفان و فقه و اصول بوده است و در کمالات معنوی از عبّاد و زهّاد برجسته روزگار بشمار می آمده عارف واصل و حکیم متاله حاجی مولی نظر علی بن سلطان محمد طالقانی است.

صاحب «الاثروالاثار» درباره حکیم عارف «مولی نظر علی» گوید:

«عالمی ربانی بود و در فقه و اصول و حکمت و حدیث مقام تبحر داشت. این عالم عامل و فقیه فاضل، حافظ قرآن و مقیم تهران و مفخر ایران بود.»28

وی در سال 1240 هجری قمری در طالقان دیده به جهان گشود. پس از گذراندن مبادی علوم در ایران رهسپار نجف اشرف شد تا در جوار بارگاه نورانی مولای خویش امیرالمومنین علی(ع) به طی مدارج علمی و کسب کمالات معنوی بپردازد.

صاحب «اعیان الشیعه» و مولف «گنجینه دانشوران» از جمله اساتید وی در این دوره را شیخ نظر علی نجفی نام برده اند که خود از عرفای عصر مرحوم علامه سید مهدی بحرالعلوم طباطبایی بوده است.

مولی نظر علی طالقانی پس از تکمیل مبانی علمی و مدارج معنوی به ایران بازگشت و در مدرسه خان مروی تهران اقامت گزید و بطور همزمان به تدریس فضلا و طلاب شیفته معارف الهی و تالیف کتب ارزنده علمی و اخلاقی وایراد وعظ و خطابه در منابر عمومی مشغول شد وتا پایان عمر شریف خود به این امور اشتغال داشت.29

از میان کتب و رسائل متعدد مولی نظر علی، تنها آثار مضبوطش ده اثرست که از این میان کتاب «کاشف الاسرار» شامل یکدوره معارف الهیه در مکتب وحی و حکمت و عرفان است.

همین کتاب است که امام خمینی (قدس الله نفسه الزکیه) به برخی از شاگردانش سفارش اکید بمطالعه کرده بودند و صاحب الاثر درباره این کتاب گوید:

«از جمله تصنیفات وی کتاب کاشف الاسرار است که خواص و عوام از آن تالیف شریف سودها می اندوزند.»30

از ویژگیهای برجسته کتاب این است که مولف بسبب جامعیت علمی و عرفانی خویش توانسته در هر بحث طرحی ارائه کند که در برگیرنده مشربهای کلامی و فلسفی و عرفانی و منطبق بر مضامین آیات و احادیث باشد.

عارف حکیم در این کتاب شریف با بهره گیری از براهین عقلی و قواعد حکمی و اشراقی و عرفانی و آیات قرآنی و احادیث، مشکلات اعتقادات از توحید و ولایت و معادراحل نموده است.که تسلط نویسنده در عرفان نظری و عملی و حکمت الهی براهلش آشکار و واضح می شود.


جهان عبارت از آفریده های خداست بدون اینکه با خدا یکی باشد. خداوند محکوم و محدود به زمان نیست برای اینکه زمان فقط فاصله بین دو واقعه و دو حرکت در این جهان است و بخودی خود وجود ندارد و اگر آن دو واقعه و دو حرکت نمی بود، زمان وجود نمی داشت. هرچه در این جهان هست، از لحاظ علت وابسته به خداست همانطوریکه نور شمع از لحاظ علت وابسته به شمع است و اگر شمع نباشد نور وجود ندارد دنیا با خداوند جاویدان است اما با خداوند برابر نیست، زیرا دنیا از خداوند سرچشمه می گیرد و نمی تواند با او برابر باشد. اما تا وقتی که خداهست جهان نیز هست.

همانطوریکه ما هر قدر از سرچشمه روشنایی و از چراغ دور می شویم، نور آن کمتر و مبهم تر می گردد، به همان نسبت هرچه از ذات حق دور بشویم، تجلیات حق کمتر و مبهم تر می شود و بعبارت دیگر مظاهر و تجلیات حق صورت مادی پیدا می کند و مبدل به جسم می گردد.

این مراحل تدریجی، که در طی آن نور و تجلیات حق، مرتبه به مرتبه مبهم تر و خشن تر (مادی تر) می شود موسوم است به قوس نزول و بطوریکه تا امروز شناخته شده، قوس نزول دارای هفت مرتبه می باشد.

در آخرین مرتبه این قوس نزول و در آخرین مرتبه این پلّکان، انسان قرار گرفته ولی این انسان یک مزیت دارد و آن اینکه می تواند مراحل را طی کند، مرتبه به مرتبه بالا برود تا خود را به ذات حق که مبدأ و منشأ همه چیز است برساند و این مراتب یا پلّکان، که انسان را به خداوند می رساند، موسوم به قوس صعود است. برای طی قوس صعود باید فلسفه را دانست و بعبارت دیگر، فایده فلسفه این است که انسان را راهنمایی می نماید که چگونه مراتب قوس صعودرابپیماید وخود رابه ذات حق برساند.

روح انسان اگر چه مربوط به جسم است اما می تواند تربیت شود و وسعت بگیرد و از مرحله نازل مادی، خود را به حدّ اعلای روحانیت یعنی ذات حق برساند.

همانطور که قوس نزول دارای هفت مرتبه می باشد قوس صعود هم که انسان را به ذات حق می رساند (و از محیط دایره به مرکز دایره واصل می کند) دارای هفت مرتبه است و مراتب هفتگانه قوس صعود و نزول از این قرار می باشد:

قبل از ملاصدرا، عقیده داشتند که این انسانها که هرگز از شماره شش بالاتر نمی روند، بعد از مرگ به کلی نابود می گردند و چیزی از آن باقی نمی ماند برای اینکه روح خود را برای بقاء تربیت نکرده و در قوس صعود به مراحل بالا نرسیده اند.

اما ملاصدرا کوشید که ثابت کند که بعد از مرگ همین اشخاص، باز چیزی از روح آنها باقی می ماند و آنچه از روح بعداز مرگ به حیات خود ادامه می دهد «خیال» است.

باید متوجه بود که طی این مراحل گرچه با تحصیلات و معلومات ممکن است ولی الزام نداریم که با معلومات وارد مراحل بالا شویم. زیرا در درجه اول، مراحل مزبور را باید با قلب پاک و نیکوکاری و از خود گذشتگی طی کرد. لذا اشکال ندارد که یک مرد بیسواد تمام این مراحل را طی کند و به مرحله ذات حق برسد گو اینکه کمتر اتفاق می افتد که در افراد بیسواد و فاقد معلومات یک چنین استعدادی بوجود بیاید.

حال اگر مردی که در زمان حیات در مرحله قوس صعود که (شماره شش - نفس) است فوت کرد بعد از مرگ وضع زندگی او چگونه خواهد بود؟

چون این مرد جز خوردن و خوابیدن و غیره در زندگی آرزویی نداشته و کاری نکرده است ، وقتی که مُرد، نیز غیر از این آرزویی ندارد و فقط می خواهد بخورد و بخوابد. اما برای خوردن و خوابیدن باید یک درجه پایین بیاید و بلکه دو درجه پایین بیاید و بکلی مادی شود و به این دنیا برگردد، و آیا چنین چیزی ممکن است؟

فلاسفه ایران و بالاخص ملاهادی سبزواری می گویند نه. زیرا تناسخ امکان ندارد و محال است که روح بعد از مرگ به وضع اول خود یعنی زندگی زمینی برگردد و با این شکل که می بینیم در جسم یک انسان برود. تمام فلاسفه ایران، بدون استثناء تناسخ را رد کرده اند.

پس تکلیف آن مرد که بعد از مرگ در مرحله دوم قوس صعوداست وهمواره می خواهد بخورد و بخوابد چیست؟

زیرا او نمی تواند بالا برود و مراحل دیگر را طی کند چون در زمان حیات کاری برای طی مراحل بالا نکرده و نمی تواند که مراجعت نماید؛ برای اینکه تناسخ به عقیده تمام فلاسفه ایرانی غیر ممکن است و لذا چاره ندارد جز اینکه در همان مرحله بعد از مرگ بماند.

آنچه درباره این شخص گفتیم در مورد مراحل دیگر هم با قدری تغییر، صدق می کند، زیرا ناگفته نماند که این مراحل هفتگانه در زمان حیات طی می شود نه بعد از مرگ.

...از بهشت مراتبی پایین تر نیز هست که بین جهنم و بهشت فاصله می باشد و یکی از این مراتب «عالم مثال» است. در عالم مثال هر مرده ای،...یا هر روحی به شکل صفات خود در می آید، چنانچه خیام می گوید:

روزی که جزای هر صفت خواهد بود در حسن صفت کوش که در روز جزا


قدر تو به قدر معرفت خواهد بود حشر تو بصورت صفت خواهد بود


در «عالم مثال» هر کس بصورت صفتی در می آید که در او قوی است، مثلاً یک آدم پر خور به شکل خوک که در پرخوری ضرب المثل است در می آید و فقط در این مورد می باشد که فلاسفه ایرانی قائل به تناسخ شده اند. صوفیه هم عالم مثال را قبول دارند و مکرر اتفاق افتاده که یک صوفی به مردی که مخالف او بود مثلاً گفته است:

«من اکنون تو را در عالم مثال می بینم و مشاهده می کنم که مانند روباه بی دندانی هستی که می خواهی بدست آوری ولی نصیب تو نمی شود.»

من به معلم خود میرزا اسدالله سبزواری گفتم: «به این اشخاص که در عالم مثال بشکل خوک و روباه و درازگوش و غیره در می آیند جسم ندارد، یعنی در عالم تفکر و خیال آن شکل را پیدا می کنند. به این ترتیب، عالم مثال و عالم برزخ که در سطور بعد راجع به آن صحبت خواهیم کرد و حتی خود جهنم یک رویای وحشتناک و کابوس چیز دیگری نیست.


دیگر آثارش عبارتند از:31

1- مناط الاحکام

2- اجتماع الامر و الهی

3- رساله فی الغناد

4- کلمات القرآن

5- طراز المصائب

6- اشتراط الحس فی قبول الشهادة

7- حاشیه رسائل شیخ مرتضی

8- مجیة الخبر الواحد

9- تحقیق العناوین

2- میرزا محمدرضا همدانی

«در فقه و اصول و حدیث و تفسیر و حکمت و کلام و عرفان ید طولی دارد و این اوقات غالبا متوقف تهران می باشد و مردم به مجلس موعظت و تذکیر وی میلی عجیب دارند. مشارالیه از بیت حکمت و عرفان است. پدرش حاج میرزا علی نقی از اجلّه علما و حکما بود وجد امجدش حاج ملارضا صاحب «مفتاح النبوة» در اثبات نبوت خاصه و «النظیم فی تفسیر القرآن العظیم» که هر دو مطبوع افتاده از فحول اساتید فن معقول است و شهرت حاج ملارضا از بابت رد هنری مارتن (H.Marti) تا به ممالک اروپا نیز رفته.»32

حاج ملا محمدرضا در وعظ و خطابه کم نظیر است بطوریکه اعتماد السلطنة گوید:

«ملا محمدرضا همدانی آنجا روضه می خواند. در حقیقت موعظه می کند. من نزدیک ندیده بودم الحق در این فن مثل ندارد. من دو واعظ دیدم یکی این و یکی در کلیسای مادلن پاریس.»33

در درک عظمت حکمی و عرفانی حاج محمدرضا همدانی همین بس است که برخی از شاگردان عارف الهی حاج محمد جعفر کبودر آهنگی34 (اعلی الله مقامه) پس ازدرک محضراستاد، به خدمت حاج محمدرضا رسیده اند.

«منوّر، اسمش میرزاالله ویردی از مریدان قطب العارفین حاج محمد جعفر کبودر آهنگی همدانی بود و مدتها در خدمت حاج محمدرضای همدانی با رضا قلیخان هدایت معاصر و یکدیگر را ملاقات کرده بودند. این رباعی از اوست:

منزلگه اسرار نهان کینه ماست ما گرچه خواهیم زما در مگذر


مهر ازلی در دل بی کینه ماست کان گنج خفی درون گنجینه ماست»35


«منظور، آقا محمد ابراهیم، مردی نیکو نهاد با صفات پسندیده و اخلاق ستوده اغلب اوقات در شیراز اقامت داشت، مدتی نیز در تهران بسر می برد. رضا قلیخان در ریاض العارفین آورده است:

«... در آن اوقات بخدمت جناب عارف همدانی حاج محمد جعفر همدانی رسید و ارادت گزید. پس از آن خدمت حاج محمدرضای همدانی را دریافت و در راه سلوک غرض، از معاصرین و با فقیرش کمال وداد و نهایت اتحاد است. در سنه 1254 وفات یافت. اشعار زیر از اوست:36

وقت آن رند لاابالی خوش نیست هرگز برهنه پایان را


که بجز دوست نیستش هوسی غمی از شحنه بیمی از عسسی


رباعی:

یارب بکمند عشق باشم کن یکباره ز اندیشه عقلم برهان


از دامن غیر خود تهی دستم کن و ز باده صاف عشق سرمستم کن


در پایان لازم است از حکیم متأله آقا میرزا حسن نوری اصفهانی فرزند آخوند ملاعلی نوری که مدتی در تهران بوده است یاد نماییم:

میرزا حسن نوری فرزند آخوند ملاعلی بن جمشید نوری اصفهانی از اکابر علما و حکما و فلاسفه از شاگردان پدر خود بوده، مدتی در کربلا سکونت داشته، ظاهرا از شاگردان سید ابراهیم قزوینی صاحب ضوابط بوده و به امر او نام فرزندش را عبدالحسین گذاشته است. بر برخی از کتب حکمت و معقول حواشی نگاشته است؛37 از جمله شرح بر اسفار اربعه است و در حاشیه بر سفرهای چهارگانه نظر خاصی دارد.38


میرزا حسن نوری از اساتید بنام حکمت در اصفهان بوده، سالیان درازی در آنجا بتدریس پرداخته است بطوریکه صاحب «تاریخ اصفهان» در باره اش آورده است:

«میرزا حسن اصفهانی حکیم خلف مرحوم ملا علی نوری که انوارش رخشندگی داده شاگردانی مانند ملاعبدالجواد حکیم خراسانی و ملاحیدر صباغ لنجانی و مرحوم جلوه اردستانی و ... هم در ایران از اشعه نورانی وی جلوه داده اند.»39

از شاگردان عالی وی حکیم متاله آقا علی مدرس زنوزی است که در دو دوره پنج ساله و سه ساله آنطوریکه صاحب «مدینه الادب» آورده است که:

«آقا علی مدرس پس از تحصیل «شوارق» و «شرح اشارات» خواجه نصیرالدین طوسی و «مبدأ و معاد» ملاصدرا، چون پدرش فرمان یافت به عتبات جهت تکمیل تحصیل رفته پس از چندی به تهران آمد و از آنجا به اصفهان رفت و در خدمت اساتید معقول خاصه میرزا حسن پسر بزرگ ملا علی نوری به تکمیل طبیعیات و الهیات پرداخت. پس از سه سال بدارالسلطنة قزوین شد و در نزد ملا آقای قزوینی که در علم حکمت بحری مواج بود مشغول تحصیل شد. پس از چندی باز به اصفهان رفته پنج سال تمام از مجلس درس میرزا حسن، استفاضه و استفاده کرده به تهران آمد و بساط تدریس بگسترد.»40

درباره هجرت حکیم الهی میرزا حسن نوری که در دوره صدارت میرزا آقا خان نوری رخ داده صاحب «الاثر و الاثار» می نویسد:

«خلف وافراشرف ملا علی نوری از فحول جامعین بین المنقول و المعقول بود. در صدارت عظمی میرزا آقا خان از اصفهان به تهران آمد و تشریفات فوق الوصف بدید. از جمله، میرزا آقا خان صدراعظم به یک نوبت هزار تومان تقدیم محضر آن دانشور حکمت پرور داشت.»41

از شاگردان دیگر حکیم متاله عبارتند از:

1- میرزای جلوه که بسیاری از مقدمات را در اصفهان نزد این حکیم تلمذ نموده است.42

2- ملا اسماعیل درکوشکی43 فرزند محمد جعفر حکیم فیلسوف متوفی در سال 1304 و از شاگردان ملااسماعیل واحد العین و دیگران نیز بوده است.

3- آقا محمد جاسبی که چندی در خدمت میرزا حسن نوری مراتب معقول را دریافته است.44

وی پس از نود و چهار سال عمر در سال 1305 ق وفات یافته در جاسب دفن شده است. و همانطوریکه آمد، حکیمان ذیل الذکر از شاگردان اویند:

4- حکیم موسس آقا علی مدرس زنوزی45

5- ملاعبدالجواد حکیم خراسانی از علماء و حکما و مدرسین حکمت در اصفهان شاگردملاعلی نوری متوفی 1281 ق.

6- ملا حیدر صباغ لنجانی

پس از شکر بی انتها خدای متعال را از خوانندگان محترم می خواهم تا عذر بنده را در استقصاء ناقص و تتبع ناتمام ببخشایند.


دیده بدبین بپوشان ای کریم عیب پوش


زین دلیریها که من در کنج خلوت می کنم


تهران از دو سده قبل آبستن حوادثی بوده که حاکی از فضای بهتری برای حکیمان و عارفان است.

حکیم الهی آقا میرزا محمد حسین، جامع علوم ریاضی، طبیعی، نجوم و حکمت بوده است.

حاج فاضل رازی تهرانی، ملامحمد هیوجی زنجانی، شیخ عبدالحسین رشتی و بیشتر اساتید طبقات تالی از شاگردان حکیم الهی آقا میرزا محمد حسین بوده اند.

1- ابتدای رساله ای در بعضی مسائل فلسفی از شیخ محمد حسین نجفی که در قرن سیزدهم هجری قمری به محمدشاه قاجار اهداء شده است. رجوع شود به فهرست نسخ خطی فارسی کتابخانه ملی جمهوری اسلامی، ج 1، ص 337.

2- بنابر قول «افضل التواریخ» در عصر حکمای اربعه هزار حکیم در تهران بوده است.

3- افضل التواریخ، غلامحسین افضل الملک بکوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدونیان، نشر تاریخ ایران، سال 1361، ص 106.

4- مقاله «مدارس قدیم تهران در عصر قاجار»، نورالله کسایی، مجله نامه فرهنگ ش 30 - ص 114 بنقل از یحیی دولت آبادی (م 1318 ش)، حیات یحیی، ج 1 ص 112.

5- الاثر و الاثار، اعتماد السلطنة، بخش علما و دانشمندان.

6- کیهان فرهنگی، سال دهم شماره 1 ص 6، استاد آشتیانی بنقل از مرحوم عصار (اعلی الله مقامه).

7- طرائق الحقایق ، ج 3 ، ص 509.

8- تذکره مدینه الادب، عبرت نائینی، چاپ کتابخانه مجلس شورای اسلامی ص 974.

9- مراجعه شود به قسمت اول مقاله آشنایی با حوزه فلسفی-عرفانی تهران، خردنامه صدرا شماره 13.

10- استاد صدوقی سها - تاریخ حکما و عرفا - ص 170.

11- طرائق الحقایق، ج 3، ص 509.

12- الاثر و الاثار، ص 246.

13- همان منبع.

14- خاطرات اعتماد السلطنه،پ چاپ امیرکبیر - ص 58.

15- الاثر و الاثار، ص 249.

16- الاثر و الاثار، ص 301.

17- شرح محجوبی برماثر، ص 775.

18- مرحوم قزوینی، مجله یادگار سال 3 شماره 5، و نیز مراجعه شود به تذکره مدینه الادب ص 698.

19- الاثر و الاثار ص 263.

20- مکارم الاثار، ج 3، ص 777.

21- الاثر و الاثار ص 301.

22- همان منبع.

23- ادوارد براون،«یکسال درمیان ایرانیان»،ترجمه ذبیح الله منصوری، انتشارات صفا، سال 71، ص 155.

24- منظور عرفا و حکمای الهی هستند که به وحدت و بساطت و تشکیک در مراتب وجود قائلند.

25- منظور جلوه حق است.

26- همان، ص 221 تا ص 229.

27- همان، ص 240.

28- الاثر و الاثار، بخش علماء و دانشمندان.

29- مقدمه کتاب کاشف الاسرار از مهدی طیب، چاپ موسسه خدمات فرهنگی رسا، ص 15 و 16.

30- الاثر و الاثار، بخش علما و دانشمندان.

31- مقدمه کاشف الاسرار، ص 17.

32- الاثر و الاثار، ص 301.

33- خاطرات اعتماد السلطنة، چاپ امیرکبیر ص 592 (13 محرم سال 1306 ق).

34- متوفی در سال 1239 ه . ق. مدفون در تکیه ملاباشی تبریز. صاحب رسائل گوناگون از جمله مرآت الحق، مراحل السالکین که نسخ خطی آن در کتابخانه مجلس شورای اسلامی موجود است.

36- همان منبع.

37- مهدوی مصلح الدین، تذکرة القبور، ص 264.

38- رجوع شود به اسفار اربعه، ج 1، ص 16 و 17: فی تحقیق الاسفار الاربعة السلوکیة و کیفیة انطباقها علی التی رتب المصنف کتابه علیها.

39- شیه جابری، تاریخ اصفهان، جلد سوم، ص 58.

40- تذکره مدینه الادب - ج 3 - ص 315.

41- الاثر و الاثار، ص 263.

42- افضل التواریخ، ص 107.

43- تذکرة القبور، ص 263.

44- تذکرة مدینه الادب، ج3، ص315 و مکارم الاثار حبیب آبادی، ج1،ص406.

45- مراجعه شودبه خردنامه صدراشماره 14، تحت عنوان فوق الذکر.


کتابخانه دیجیتالی تبیان

۱۰
بهمن

با همه بی مهری ها:

فخریه سبزوار در صدر فهرست مدارس تاریخی ایران


مدرسه فخریه سبزوار به عنوان قدیمی ترین مدرسه ایران که قدمت ساخت آن حتی از مدارس معروف نظامیه نیز بیشتر است، اگرچه در شهر سبزوار از سوی مسئولان مورد بی مهری فراوانی قرار گرفته و در حاشیه ی یکی از پر رفت و آمدترین خیابان های شهر، بی هیچ رسیدگی و توجه در خور شأنی تبدیل به بنایی نیمه متروک شده است، اما در کشور از شهرت و اعتبار خوبی برخوردار است و هرکجا که قرار باشد درباره مدارس تاریخی ایران سخن به میان بیاید، معمولا نام فخریه سبزوار در صدر قرار دارد.

 

به گزارش مجله اینترنتی اسرارنامه هرچند کلیه ی ادارات و نهادهای فرهنگی و مسئولان سبزوار و خراسان رضوی (میراث فرهنگی، اوقاف و امور خیریه، شورای شهر و شهرداری و ...) در همه این سال ها در رابطه با مدرسه علمیه فخریه کم کاری های زیادی کرده اند و نتوانسته اند این بنای ارزشمند تاریخی را که دست بر قضا در حاشیه ی خیابان تاریخی و پر جاذبه ی بیهق نیز قرار گرفته است، با مرمت و احیاف تبدیل به موزه و تبلیغات موثر به یکی از نقاط عطف گردشگری غرب خراسان تبدیل کنند، اما تا زمانی که این بنا در شهر دیرینه های پایدار هنوز سر پاست پژوهشگران معماری و تاریخ علم و آموزش ایران نمی توانند، آن را نادیده بگیرند و در مطالب خود به فخریه نپردازند.

 

درهمین راستا وبسایت جهان ایران که پیرامون مکان های دیدنی ایران و سایر جهان فعالیت می کند، طی گزارشی به ذکر نام و معرفی مختصری از 17 مدرسه تاریخی ایران در شهرهای کهنی نظیر شیراز، اصفهان، سبزوار، مشهد، گناباد، تهران، گرگان، یزد و ... پرداخته است که نام فخریه سبزوار اگرچه به لطف کم کاری مسئولان مربوطه بدترین وضعیت را در بین مدارس تاریخی همه این شهرها دارد، اما در صدر این فهرست و با عنوان نماد تاریخ علم ایران، درج شده است:

  

اسرارنامه در ادامه متن کامل این گزارش را منتشر می کند:


 

مدارس قدیمی ایران 

 

به کوشش رحیمه زرگر-بخش گردشگری تبیان


در دل دیار کهن ایران زمین که از گذشته به عنوان مهد علم و فرهنگ و هنر شناخته شده است،مدارس تاریخی زیادی وجود دارد که نشان از قدمت دانش و دانش آموزی در این سرزمین پهناور دارد. 

مدارس ایران نه تنها از لحاظ سیر تاریخی و شکل گیری یکسری از حوادث و اتفاقات مهم است،بلکه از جنبه هنر معماری نیز ستودنی ست.در این مقاله سعی داریم به معرفی و توصیف اجمالی این مدارس بپردازیم.

 

مدرسه فخریه

سبزوار،به عنوان بزرگترین شهر استان خراسان رضوی پس از مشهد یکی از مهم ترین و بزرگترین مراکز دانشگاهی، فرهنگی،مذهبی و تاریخی شمال شرق کشور به شمار می آید که باوجود چنین جایگاهی از شاخص ترین نمادهای تاریخی و علمی در ایران محسوب می شود.

 

یکی از جلوه های قدمت فرهنگی و علمی این شهر،وجود  قدیمی ترین مدرسه ایران، در دوران پس از اسلام  است.

 

مدرسه قدیمی فخریه سبزوار بنایی ست که در قرن۴ هجری در دوره  دولت شیعه دیلمیان ساخته شده و بدین ترتیب  قدمت آن حتی از مدارس نظامیه در شهرهای مختلف ایران که در قرن۵ هجری و در دوره سلجوقیان تاسیس گردیده،بیشتر است.

 

نام این مدرسه از نام  فخر الدوله دیلمی یکی از حاکمان شیعه مذهب دیلمی گرفته شده  و اینک از بنای قدیمی و اصلی این مدرسه، دو حجره و یک راهرو، دست نخورده باقی مانده است .

 

 

مدرسه غیاثیه

مدرسه غیاثیه یکی از آثار تاریخی استان خراسان رضوی است که در حاشیه جنوبی روستای خَرگِرد در فاصله ۵ کیلومتری شهر خواف و در نزدیکی مرز افغانستان قرار دارد.

 

 مدارس نظامیه جزو مدارس زنجیره ای است که به همت خواجه نظام الملک توسی، دیوانسالار بزرگ عصر سلجوقی پاگرفت و در شهرهای مختلف ایران مانند نیشابور، اصفهان، خرگرد و بغداد شعبه داشت. افرادی چون امام محمد غزالی، حکیم عمر خیام یا سعدی شیرازی، جملگی از شاگردان یا استادان مدارس نظامیه بوده اند

 

این مدرسه چهارگوش، ۴ ایوان دارد که دهانه هر ایوان آن ۴٫۵ متر و ارتفاع آن ها ۱۱ متر می باشد. در گوشه های صحن مرکزی، اطاق های گنبددار وسیعی است که جهت تدریس مدرسان ساخته شده است. پیرامون صحن ۳۲ حجره غرفه دار در دو طبقه ایجاد شده است.

 

ورودی سردرِ آن به محوطه گنبددار باز می شود و در طرفین آن ۲ اتاق گنبددار دیگر است که به دو مناره مدور در دو گوشه بنای مرتفع مدرسه که با سردرِ بلند آن هماهنگی دارد، متصل می شود.

 

بر اساس کتیبه موجود در کناره ایوان ورودی مدرسه، این بنا در سال ۸۹۶ هجری قمری به دستور خواجه غیاث الدین پیر احمد خوافی؛ وزیر سلطان شاهرخ بهادر تیموری بنا شد و به همین دلیل به «غیاثیه» مشهور گردید. این بنا نماینده کامل معماری دوره تیموریان است که به سبک آذری ساخته شده است. معمار این مدرسه استاد قوام الدین شیرازی بود که در حال کار روی بنا فوت کرد و کار نیمه تمام وی را برادرش غیاث الدین شیرازی که مجموعه گوهرشاد و هرات را نیز ساخته، کامل کرد.مدرسه غیاثیه در دوران شکوهش از بهترین دانشگاه های اسلامی بوده است. 


مدارس نظامیه

مدارس نظامیه جزو مدارس زنجیره ای است که به همت خواجه نظام الملک توسی، دیوانسالار بزرگ عصر سلجوقی پاگرفت و در شهرهای مختلف ایران مانند نیشابور، اصفهان، خرگرد و بغداد شعبه داشت. افرادی چون امام محمد غزالی، حکیم عمر خیام یا سعدی شیرازی، جملگی از شاگردان یا استادان مدارس نظامیه بوده اند.

 

 

مدرسه نجومیه

مدرسه نجومیه گناباد از آثار دوره صفوی است و زیبایی و بزرگی آن شاهدی است بر رونق علم و علم آموزی در این شهر کویری.گویا  علت نامگذاری آن به نجومیه این است که در قدیم بیشتر به سبب تدریس هیأت و نجوم مشهور بوده است؛ هرچند که اکنون هیچ نشانی از استاد و شاگرد و درس و بحث در این مدرسه دیده نمی شود.

 

مدرسه نجومیه شامل هشتی ورودی، دالان، صحن و حجره های پیرامون آن است که اکنون هرکدام از آنها به بخشی از موزه مردم شناسی گناباد اختصاص پیدا کرده اند و یکی از جلوه های زندگی تاریخی مردمان خراسان را به تصویر می کشند.غرفه های آهنگری، پارچه بافی سنتی، سفالگری، نمدمالی، حفر قنات، عروسی، عصاری(روغن گیری)، عطاری و گلیم بافی از جمله غرفه های موجود موزه مردم شناسی هستند.

 

 

مدرسه دودر

یکی از زیباترین و اصیل ترین نمونه های معماری عصرتیموری که توسط یکی ازفرماندهان تیموری به نام غیاث الدین و در دوران سلطنت میرزا شاهرخ ساخته شده، مدرسه دودر است و به این دلیل به دو در مشهور است که دو در ورودی در شرق و غرب بنا وجود داشته است.

 

مکان اولیه ساخت این بنا در کنار بازار قدیمی زنجیر بوده و در حال حاضر در مرکز مجموعه اماکن و بیوتات حرم مطهر رضوی قرار دارد .

 

از ویژگی های معماری این مدرسه دو گنبد به رنگ آبی آسمانی در سمت جنوب غربی و شرقی مدرسه است که در زیر گنبد جنوبی مدفن بانی مدرسه قرار دارد . این بنا در مقابل مدرسه پریزاد و نزدیک مسجد گوهر شاد است.

 

 

مدرسه پریزاد

مدرسه پریزاد از قدیمی ترین مدارس علمیه مشهد است که سابقا نزدیک به حرم امام رضا(ع) قرار داشت و حالا میان رواق های حرم قرار گرفته است! این مدرسه به سال ۸۲۰ ه . ق همزمان با مسجد گوهرشاد ساخته شد و بانی آن «پریزاد خانم» از نوادگان خواجه ربیع  و ندیمه گوهرشادآغا  (بانی مسجد گوهرشاد) بود که تولیت مدرسه را به شوهر و سپس نوادگان ذکور خود سپرد. او مقرر کرد که هریک ازفرزندانش در یکی از اتاق های مدرسه اقامت کنند و اگر اتاقی باقی ماند به « مساکین طلبه زوار» بدهند.

متاسفانه از سال ۱۳۱۴ ه . ش  رژیم پهلوی تولیت مدرسه را از نوادگان پریزاد گرفت و به اداره اوقاف داد و کم کم موقوفات متعلق به آن توسط سودجویان تصرف شد.مدرسه پریزاد با ۲۳ حجره در دو طبقه بنا شده و جلوی هر یک از حجره های آن ایوان کوچکی قرار گرفته است. البته دو ایوان بزرگ نیز یکی در طرف قبله و دیگری در طرف شرق متصل به دارالولایه ساخته شده که تزیینات شان چشم نواز است .

آن گونه که از کتیبه سردر مدرسه برمی آید، این مدرسه نیز همچون بسیاری دیگر از ساختمان های آستانه امام هشتم(ع) در زمان شاه سلیمان صفوی مرمت شده است.  اکنون مدرسه پریزاد به عنوان مرکز تبلیغات دینی مورد استفاده قرار می گیرد و مجهز به پایگاه اینترنتی و فضاهایی برای مطالعه آزاد است . گاهی نیز فیلم سخنرانی ها و مراسم مذهبی در این مدرسه به نمایش درمی آید.

 

 

مدرسه سپهسالار

مدرسه سپهسالار که مسجدی نیز ضمیمه آن است و اکنون مدرسه عالی شهید مطهری خوانده می شود، یکی از معتبرترین حوزه های علوم دینی در تهران به شمار می آید و از نظر معماری نیز، سترگ ترین ساختمان مذهبی دوره قاجار است. ساخت این مدرسه در اواسط دوره ناصرالدین شاه قاجار توسط میرزا حسین خان مشیرالدوله سپهسالار، صدر اعظم شاه آغاز اما به علت مرگ او، به همت برادرش تکمیل شد.

مهندس طراح مدرسه مهدی خان ممتحن الدوله شقاقی و معماری آن برعهده افرادی مثل استاد حسن قمی، حاج ابوالحسن معمارباشی و جعفرخان معمارباشی کاشی بوده است. این عده در ساخت مدرسه سپهسالار از یک سو به مدارس بزرگ دوره صفویه مانند مدرسه چهارباغ اصفهان نظر داشته اند و از دیگر سو، از مساجد بزرگ شهر استانبول الهام گرفته اند. البته تزیینات مدرسه و شبستان مسجد آن تا سالها پس از دوره ناصرالدین شاه ادامه  داشت.

 

مدرسه سپهسالار به دلیل مجاورت با ساختمان مجلس شورای ملی ایران شاهد حوادث سرنوشت سازی در تاریخ معاصر ایران مانند به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه قاجار بوده و از مناره های آن به عنوان سنگر آزادی خواهان استفاده شده است. همچنین بسیاری از حلقه های مهم درس و بحث دینی و فلسفی در این مدرسه تشکیل می شده و بزرگانی چون آیت الله سید حسن مدرس، تولیت آن را برعهده داشته اند. از این گذشته، اولین فرهنگستان زبان فارسی نیز در مدرسه سپهسالار برپا شد.

 

در حال حاضر بازدید از مدرسه سپهسالار به جهت دایر بودن مدرسه عالی شهید مطهری، با محدودیت های زیادی روبرواست.

 

 

مدرسه چهارباغ

مدرسه چهارباغ اصفهان که مدرسه سلطانی و مدرسه مادرشاه نیز خوانده می شود، توسط آخرین شاه سلسله صفویه یعنی شاه سلطان حسین ساخته شد و چون مادر شاه املاک و مستغلات فراوانی را وقف آن کرد، به مدرسه مادر شاه معروف شد. حتی خود شاه سلطان حسین نیز در این مدرسه به تحصیل علوم دینی اشتغال داشت و اکنون حجره ای را در مدرسه نشان می دهند که گفته می شود، حجره مخصوص او بوده است. این مدرسه را باید آخرین درخشش معماری عصر صفوی و یکی از شاهکارهای معماری ایران طی ۴۰۰ سال گذشته به شمار آورد. مدرسه چهارباغ به شیوه مساجد بزرگ ایرانی به شکل چهارایوانی ساخته شده و علاوه بر صحن بزرگ، یک گنبد بلند و دو مناره در دو سوی ایوان قبله دارد. تزیینات به کار رفته در این مدرسه خصوصا کاشی کاری های آن بسیار نفیس هستند و آن را به یک موزه تمام عیار مبدل کرده اند.

 

هتل عباسی به عنوان یکی از مجلل ترین هتل های کشور که در ضلع شرقی مدرسه چهارباغ قرار دارد، در واقع کاروانسرایی است که در گذشته وقف این مدرسه بوده است. مدرسه چهارباغ همچنان جایگاه یکی از مهم ترین حوزه های علوم دینی اصفهان است و از این رو، بازدید از آن بدون محدودیت نیست.

 

 

مدرسه دارالفنون

دارالفنون اولین مدرسه عالی در ایران به سبک نوین و از یادگارهای میرزا تقی خان امیرکبیر، صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار است. این مدرسه که نام آن ترجمه ای بود از واژه «پلی تکنیک» در سال ۱۲۶۹ هجری قمری اندکی پس از قتل امیرکبیر گشایش یافت و تا پایان دوره قاجار، مهم ترین نهاد آموزش عالی در ایران بود. پیاده نظام، سواره نظام، توپخانه، مهندسی، پزشکی و جراحی، داروسازی و کانی شناسی، زبان فرانسه، علوم طبیعی، ریاضی، تاریخ و جغرافیا رشته ها و دروسی بود که در این مدرسه تدریس می شد و بعدها زبان انگلیسی، روسی، نقاشی و موسیقی نیز به آنها افزوده شد. معلمان دارالفنون در ابتدا اغلب اروپایی ٓ به جز انگلیسی و روسی ٓ بودند ولی بعدها خیلی از شاگردان این مدرسه در مقام معلمی آن قرار گرفتند.

 

ساختمان قدیمی دارالفنون در سال ۱۳۰۸ خورشیدی به علت فرسودگی شدید، تخریب و از نو توسط مهندس گرجی الاصل ٓ نیکلای مارکف ٓ ساخته شد و سر در زیبای آن را استاد حسین لرزاده طراحی کرد. در دوره پهلوی، دارالفنون تبدیل به یک دبیرستان شد اما دبیرستانی که بسیاری از بزرگان علم و فرهنگ و سیاست در آن درس خواندند. این مدرسه از بیش از دو دهه پیش تعطیل شد و به مدت طولانی تحت مرمت قرار گرفت. اگرچه مرمت مدرسه هنوز تمام نشده اما از چندی پیش نمایشگاه دائمی سیر آموزش و پرورش در آن برپاشده است.

 

 

مدرسه خان شیراز 

مدرسه خان، مشهورترین و بزرگ ترین مدرسه علوم دینی در شهر شیراز است. این مدرسه توسط الله وردیخان گرجی، حاکم مشهور فارس و فرزند و جانشین اش، امام قلی خان ساخته شد. الله وردیخان همان کسی است که سی و پل اصفهان را ساخته و امامقلی فرزندش نیز، مردی است که جزیره هرمز را از پرتغالی ها پس گرفت و آنها را از خلیج فارس بیرون کرد. نکته جالب در معماری مدرسه خان، استفاده نمادین از اعداد است. مثلا تعداد اتاق های مدرسه ۱۱۰ تاست که معادل نام حضرت علی(ع) به حروف ابجد است و به همراه بخش های خدماتی بالغ بر ۱۱۴ فضا می شود که با تعداد سوره های قرآن برابر است. همچنین مدرسه پنج مَدرَس (محل تشکیل جلسات درس) دارد که به پنج تن آل عبا اشاره دارد. گفته می شود که مدرسه خان در اصل برای تشکیل جلسات درس و وعظ صدرالمتألهین شیرازی یا همان ملاصدرای معروف ساخته شده است.

 

مدرسه خان به شیوه مدارس و مساجد تاریخی ایران، یک صحن مرکزی و چهار ایوان دارد و حجره هایی به دور آن است و از نظر هنر و معماری از شاهکارهای معماری عصر صفوی در شیراز محسوب می شود.

 

 

مدارس جده کوچک و بزرگ

در اصفهان دو مدرسه علمیه زیبا به نام جده بزرگ و جده کوچک وجود دارد که هر دو از آثار دوره صفویه هستند و داخل بازار اصفهان، نزدیک به هم قرار دارند. بعضی می گویند مدرسه جده بزرگ را جده بزرگ شاه عباس دوم صفوی و دیگری را جده کوچک او ساخته است. اما عده ای دیگر اعتقاد دارند که بانی هر دو مدرسه یک نفر است و فقط به جهت کوچکی و بزرگی ساختمان های شان با نام کوچک و بزرگ خوانده شده اند. در هر حال شکی وجود ندارد که دست کم یکی از مادر بزرگ های شاه عباس دوم در ساخت این مدرسه نقش داشته است. هر دو مدرسه از نظر معماری اهمیت فراوانی دارند و مسجدی دارند که کتیبه سردرشان به خط محمدرضا امامی، خوشنویس بزرگ اواخر دوره صفوی است. بسیاری از کتیبه های حرم امام رضا(ع) نیز به خط اوست. مدارس جده کوچک و بزرگ همچنان به عنوان مدارس علوم دینی میزبان طلاب هستند و از این رو، بازدید از آنها با محدودیت هایی روبرو است.

 

 

مدرسه صدر

مدرسه صدر در بازار اصفهان، از مدارسی است که در دوره قاجار ساخته شد و خیلی زود به جهت استادان مبارز و شاگردانی که در دامن خود پرورش داد، به شهرت و اعتبار علمی دست یافت. بانی این مدرسه، حاج محمد حسین خان صدر اصفهانی است که در زمان فتحعلی شاه قاجار چند سالی صدر اعظم ایران بود و مدرسه نیز نام خود را ازاو گرفته است. او غیر از این مدرسه، دو مدرسه دیگر نیز بنا کرد که یکی مدرسه صدر در شهر نجف اشرف است و دیگری مدرسه صدر خواجو در خیابان چهارباغ خواجو اصفهان. اما مدرسه صدر بازار از دو مدرسه دیگر شهرت بیشتری دارد و معماری و هنرهای به کار رفته در آن نیز چشم نوازتر و نفیس تر هستند. کتابخانه مدرسه صدر نیز با داشتن ۲۰ هزار کتاب در رشته های مختلف علوم دینی و هزار نسخه خطی و کتب چاپ سنگی، کتابخانه ای غنی به شمار می آید.

 

 

مدرسه خان یزد

مدرسه خان یزد، جزئی از یک مجموعه بزرگتر در شهر یزد است که بناهایی چون بازار و حمام را نیز در برمی گیرد. این مدرسه از ساخته ها و موقوفات محمد تقی خان بافقی، معروف به خان بزرگ (سرسلسله خاندان خوانین یزد) است و در دوره زندیه ساخته شده. محمدتقی خان همان کسی است که باغ دولت آباد یزد از کارهای اوست. او، مدرسه خان را خارج از حصار شهر یزد ایجاد کرد. این بنا مرکب از دو مدرسه بزرگ و کوچک است.

 

مدرسه کوچک را محمد تقی خان و مدرسه بزرگ را که از طرف غرب متصل به اولی است، علینقی خان پسر محمدتقی خان بنا کرده است. مدرسه خان یزد همچنین یک راه زیرزمینی به طرف مدرسه مصلای یزد دارد. باوجود این که مدرسه خان جایگاه تحصیل طلاب علوم دینی است اما گشاده رویی و سهل گیری همیشگی یزدی ها بازدید از آن را نسبتا ساده کرده است.

 

 

مدرسه عباسقلی خان مشهد

این مدرسه درابتدای خیابان نواب صفوی در مشهد و حاشیه زیر گذر قرار دارد و از جمله مدارس قدیمی دایر است که توسط عباسقلی خان بیگلربیگی در ۱۰۷۷ ق. احداث شده است .

 

سردر این مدرسه درسال های اخیر درجریان توسعه حریم حرم مطهر و تعریض خیابان نواب صفوی ، به عنوان یکی از آثار تاریخی ٓ مذهبی ، بدون تخریب شکل ظاهری به عقب کشیده شد و اکنون در حاشیه ضلع جنوبی خیابان واقع شده است.

 

 

مدرسه علمیه مستوفی شهرستان رشت

مدرسه علمیه مستوفی شهرستان رشت از قدیمی ترین مدارس علمیه کشور است که قدمت آن با توجه به اسناد تاریخی به دوره فتحعلی شاه قاجار می رسد.

 

ساختمان مدرسه از نوع چهار ایوانی و از آثار معماری عهد صفویه می باشد و بخش های مختلف آن با مقرنس و کاشی کاری و گچبری های بسیارزیبا تزیین یافته است.

 

مدرسه عباسقلی خان از جمله آثار معماری مشهد و تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی خراسان است این مدرسه در حال حاضر یکی از مراکز حوزه علمیه مشهد به شمار می آید و به سبب نزدیک بودن به حرم مطهر ازاهمیت ویژه برخوردار است.

 

 

مدرسه شاهرخیه بسطام

مدرسه شاهرخیه که قدمتش به دوران شاهرخ تیموری بازمی گردد هم از داخل مجموعه بایزید راه دارد و هم از کوچه پشت آن اما در مجموعه بایزید بسته است و اگر بخواهید از آن دیدن کنید باید از در کوچه پشتی داخل شوید.

 

باید گفت که مکان دقیق این مدرسه در شرق مسجد بایزید و گوشه ضلع شمال غربی آن در هفت متری ایوان اولجایتو قرار گرفته و یکی از بناهای با ارزش و با اهمیت مجموعه تاریخی بسطام است. این مدرسه که تا حدود ۵۵ سال پیش به گفته معماران بسطام، دایر و مرکز تحصیل علوم قدیمه بوده و اکنون نیز به عنوان مدرسه علمیه باقرالعلوم استفاده می شود و با اینکه طلبه ها در حجره های آن مشغول درس خواندن هستند و در آن آمد و شد دارند گردشگران می توانند از آن دیدن کنند و عکس بگیرند.

 

 

مدرسه عمادیه

یکی از قدیمی ترین مدارس که با همان سبک و معماری زیبا و قدیمی در گرگان باقی مانده مدرسه عمادیه است. این مدرسه متعلق به دوره شاه سلیمان صفوی میباشد .

 

مدرسه عمادیه بسیار زیبا و حیاط آن حدود ۱۰۰۰ متر مربع و باسنگهای رودخانه ای مفروش گردیده شده است . درحاشیه و چهار ضلع آن حجره های دانش پژوهان واقع گردیده بر سر دربزرگ ورودی این مدرسه گل دسته بسیار قدیمی آن هنوز جلوه ای شکوهمند به این نهاد آموزشی داده است.

 

شیوه آموزش و تعلیم آن تا دوران قاجار سبک و شیوه معمول و رایج قرون گذشته ایران بود.مدرسه، متولی وموقوفات فراوانی داشت که هزینه دانش پژوهان را تامین می نمود.

 

 

مدرسه علمیه مستوفی

مدرسه علمیه مستوفی شهرستان رشت از قدیمی ترین مدارس علمیه کشور است که قدمت آن با توجه به اسناد تاریخی به دوره فتحعلی شاه قاجار می رسد.

 

در ضلع جنوبی مدرسه علمیه مستوفی، مسجدی تاریخی قرار دارد که همزمان با مدرسه علمیه مستوفی احداث شده است و در واقع مرحوم میرزا محمد طاهر مستوفی در سال " 1242 ه ق" مسجد و مدرسه علمیه مستوفی را در محله استاد سرا شهرستان رشت بنا نهاد.

 

حدود ۶۴ سال قبل بنای مدرسه و مسجد مستوفی که یک بار توسط فرمانده  انگلیسی مأمور رشت در جنگ جهانی اول (هنگام نبرد با جنگلی ها) طعمه حریق شده بود، توسط پدر آیت الله محمد لاکانی یعنی حاجی مهدی لاکانی تعمیر و مرمت شد.

 

مدرسه علمیه مستوفی با دارا بودن ۷ استاد و ۱۱۰ طلبه در پایه های دوم، سوم و چهارم از پر تعدادترین مدارس علمیه سطح استان است.

 

مجله اینترنتی اسرارنامه