نگاهی به زندگی نامه استاد حمید سبزورای پدر شعر انقلاب

استاد حمید سبزواری پدر شعر انقلاب یکی از پر آوازه ترین مشاهیر شهرستان سبزوار ، دیار سربداران و منطقه خراسان غربی است که هر سال خصوصا در ایام دهه فجر بیش از هر زمان دیگری نام و آثار او بر سر زبان ها می افتد.

حمید سبزواری سراینده ده ها سرود انقلابی و حماسی در زمان انقلاب سال 57 و نیز در ایام دفاع مقدس است که بسیاری از آن سرودها به شهرت رسیده اند. اما «خمینی ای امام»، «بانگ آزادی»، «برخیزید ای شهیدان راه خدا» و ... از معروف ترین سروده های انقلابی اوست.

اینک به مناسبت نزدیک شدن به ایام دهه فجر نگاهی به زندگی نامه این شاعر نامدار سبزواری پدر شعر انقلاب می پردازد:

حمید سبزواری

حسین آقا ممتحنی مشهور به حمید سبزواری (زادهٔ ۱۳۰۴ در سبزوار – درگذشتهٔ ۲۲ خرداد ۱۳۹۵ در تهران) شاعر ایرانی بود و با عنوان «شاعر انقلاب» معرفی می‌شد.

زندگی‌نامه

حمید سبزواری، در ۱۳۰۴ در سبزوار زاده شد. پدرش، «عبدالوهاب»، پیشه‌ور ساده‌ای بود که قریحهٔ شعری داشت. جدش، ملا محمدصادق ممتحنی، شاعری بود که «مجرم» تخلص می‌کرد و آثارش در سفری به مشهد و در حملهٔ راهزنان به یغما رفت. وی در ۱۳۳۱ ازدواج کرد و یک سال بعد از ازدواج، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ برای حمید گرفتاری‌هایی به وجود آورد و او تحت تعقیب قرار گرفت. سبزواری مدتی متواری بود و مدت زمانی را در اسفراین مخفی شد.

وی در ۲۲ خرداد ۱۳۹۵ در سن ۹۱ سالگی درگذشت.

نوجوانی

سبزواری، قبل از مدرسه، قرآن را در خانه و نزد مادرش آموخته‌بود. او بعداً به مدرسهٔ شیخ حسن داورزنی رفت. وی در دوره نوجوانی در سبزوار زندگی می‌کرد. در سبزوار کتابفروشی ای به نام خسروی شعرهای حمید را چاپ کرد و فروخت. حمید می‌خواست این کار را در تهران نیز انجام بدهد لیکن در آن زمان موفق به این کار نشد.

استادان و مربیان

پدر و مادر حمید اولین استادان وی بودند. او جامع المقدمات را نزد میرزا حبیب جوینی خوانده‌بود. حاج آقا محمدعلی محمدی نیز از دیگر استادان وی بود.

فعالیت‌ها

نوجوانی وجوانی سبزواری در دوران حکومت رضاشاه پهلوی گذشت و تحولات این دوره بر روحیه وی تأثیر گذاشتند. چهارده‌ساله بود که سرودن شعر را آغاز کرد. در آن سنین از روی کنجکاوی به احزاب و گروه‌های سیاسی مختلف سر می‌زد تا با آرا و نظرات آن‌ها آشنا شود.

حمید سبزواری پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ متواری و مخفی شد. بعداً خود را به شهربانی سبزوار معرفی کرد و چهار سال در وضعیت بلاتکلیفی و تعلیق طی کرد تا سرانجام تبرئه شد.

مهمترین فعالیت سبزواری، شاعری است. شعر او را شناسنامهٔ زمانمند انقلاب نامیده‌اند زیرا کمتر حادثه یا رویدادی بعد از انقلاب روی داده است که انعکاس آن در شعر او نیامده باشد.

حمید بعد از انقلاب، ضمن کار در بانک تجارت، برای انقلاب اسلامی شعر و شعار می‌ساخت که در راهپیمایی‌ها و نماز جمعه خوانده می‌شد. یکی از این شعرها «آمریکا، آمریکا، مرگ به نیرنگ تو» بود.

کمی بعد خود را بازنشسته کرد تا تمام توان خود را برای فعالیت‌های فرهنگی هنری صرف کند و به صدا و سیما رفت و از آن زمان در شورای شعر مشغول به کار شد.

مشاغل

سبزواری ابتدا به شغل معلمی مشغول بود. بعد از حوادث مرداد ۱۳۳۲ از وزارت آموزش و پرورش اخراج شد. وی مدتی در شرکتی که سنگ معدن استخراج می‌کرد در اطراف سبزوار و شاهرود کار کرد و مدتی را نیز با اجاره حمام در سبزوار گذراند. بعدها در بانک بازرگانی (بانک تجارت پس از انقلاب) مشغول به کار شد. حمید پس از آغاز انقلاب با استعفا دادن از بانک، تمام توان خود را صرف پیروزی انقلاب اسلامی مردم ایران و فعالیت‌های فرهنگی هنری کرد.

جوایز

نشان درجه یک فرهنگ و هنر (۱۳۷۱)

چهره ماندگار دوره سوم (۱۳۸۲)

نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر (۱۳۹۳)

درگذشت[ویرایش]

حمید سبزواری، بامداد ۲۲ خرداد ۱۳۹۵ در سن ۹۱ سالگی به دلیل کهولت سن و وخامت بیماری در تهران درگذشت.

آثار

سرود درد

سرود سپیده

سرودی دیگر

تو عاشقانه سفر کن

بانگ جرس"

" به ننگ آمده دشمن"

وفات و آرامگاه:

حمید سبزواری در خرداد 95 در سن 91 سالگی درگذشت و پیکر او طی تشییع جنازه ای پر جمعیت و با شکوه در یکی از پارک های شهر زادگاهش سبزوار (پارک جانبازان) خاک سپاری شد.

سیری در آیین های سنتی خراسان غربی / آشنایی با چولی چغل، عروسک باران مردم سبزوار

چولی چغل، آیین سنتی باران خواهی در روستاهای سبزوار و منطقه خراسان غربی

اقامتگاه بومگردی «ننه کلو و باباکلو» در روستای ییلاقی طبس شهرستان سبزوار جمعه گذشته میزبان برپایی مراسم چولی چغلی یکی از آیین های دیرینه محلی دیار سربداران بود.
 
به گزارش مجله اینترنتی اسرارنامه، مردمان حوزه فرهنگی سبزوار و سرزمین بیهق در خراسان غربی از دیرباز در ایامی که با خشکسالی مواجه می شدند، آیین چاولی چغل را که نوعی دعای باران خواهی است، به اجرا در می آوردند.
 
کارشناسان میراث فرهنگی و پژوهشگران آیین های بومی دیار سربداران، کم و کیف برگزاری آیین چاولی چغل را در روستاهای سبزوار از جمله طبس به شرح زیر توضیح می دهند:
 
عروسک باران ، به اصطلاح بومی سبزوار همان چاولی چغل است و چاولی، آبکش یا کفگیری است که از چوب درخت بید ساخته شده است و چون بسیار در مراسم مذهبی مورد استفاده قرار گرفته، آبدیده شده  است و به اصطلاح چغل گردیده.
 
روستائیان هنگام استفاده از چولی چغل در مراسم مذهبی، سلام و صلواتهای زیادی را بر ائمه ی اطهار فرستاده اند و بیشمار نام های آنها را بر زبان آورده اند، چاولی به یمن و افتخار استفاده در آن مراسم واسطه ایست برای طلب باران از خداوند رحیم مهربان. کودکان معصوم بر تن چاولی چغل لباسی می پوشاندند و این اشعار را می خواندند :
 
چاولی چغَل بارو کو       صدمن گِندُم اِرزو کو
 
گِندُما دِ زیر زاله         اِز توشنیا مو نالِه
 
الله بِتِه به رَحمَت      صِلوات بِر محمد
 
بچه ها چاولی را بیشتر به درب منازل سادات و یا آنهایی که نام پنج تن آل عبا را بر خود داشتند می بردند و آنها بر روی چاولی چغل آب می پاشیدند و هدایایی را از قبیل گندم ، آرد و تنقلات دیگر به چاولی چغل گردانان می دادند تا بلکه خداوند باران رحمتش را بر آنها نازل فرماید و اینچنین می شد.
 
بسیاری از مردم روستاهای سبزوار در گذشته به کرات پس از برگزاری آیین چاولی چغل گردانی شاهد بارش  در کوچه های روستایی که آکنده  از سلام و صلوات بر محمد و آل محمد می شد بوده اند. امید به آمدن باران را هنگام چاولی چغل گردانی در چشمان مردمان روستا می شد دید.
 
وقتی که باران می آمد، مردم هر لحظه دعای شکر بر زبانشان جاری بود. زنها غذای نذری تدارک می دیدند و بین اهالی پخش می کردند. باز هم ذکر خدا بود و سلام و صلوات بر خاندان نبوت. خداوند همه چیز را هدیه فرستاده بود، رویش ،زایش و آسایش.
 
نوزادی اگر به دنیا می آمد نامش بیشتر محمد ، علی ، فاطمه ، حسن یا حسین بود. کشاورزان عروسک باران را برای حفاظت از محصول سر زمین می کاشتند. چاولی بهانه ای بود تا پرندگان به محصول آسیب نرسانند، اهریمن یا همان سر خرهایی که در اطراف چاولی چغل بر سر چوب می گذاشتند رعب و وحشت زیادی را برای حیوانات بوجود می آورد. باران باریده بود  و همه چیز رنگ و بوی خدا را می داد. عروسک باران روایت عشق است و امید ، نیایش و ستایش.
 
با استفاده از وبلاگ سید علی حسینی فر
 
با سپاس از ابوالفضل طبسی مدیر اقامتگاه بومگردی باباکلو ننه کلو طبس به خاطر همکاری در تهیه این مطلب.

المان شهدای هویزه سبزوار

 المان قدیم شهدای هویزه سبزوار / این المان یکی از نمادهای فرهنگی دیار سربداران است که در ایام دفاع مقدس به دست شهید شمس آبادی ساخته شد. سازنده این المان بعدها خود نیز به فیض شهادت نائل آمد. بنابراین این المان برای مردمان دیار سربداران و خراسان غربی هم ارزش فرهنگی دارد و هم تاریخی. این المان سال ها بعد در جریان طرح زیباسازی گلزار شهدای سبزوار توسط بنیاد شهید تخریب و مجدداً به شکل زیبایی بازسازی شد. 

شهرستان سبزوار بیش از ۱۲۰۰ شهید را در ایام دفاع مقدس تقدیم ایران اسلامی کرده است. این آمار بدون احتساب شهدای سایر شهرستان های منطقه سبزوار بزرگ (جوین ، جغتای، خوشاب و ...) است. سبزوار دیار سربداران و پرجمعیت ترین شهر نیمه غربی خراسان است که آمار بیشترین شهید را در بین شهرهای این منطقه دارد. به غیر از سبزوار، شهرستان های دیگری نظیر مشهد و نیشابور در نواحی مرکزی خراسان نیز از آمار شهدای بالایی در منطقه شمال شرق کشور برخوردارند.    

المان جدید شهدای هویزه سبزوار

المان جدید شهدای هویزه سبزوار

تصویری از المان قدیم ی شهدای هویزه سبزوار

سی و هفتمین سالگرد شهدای هویزه سبزوار با پیام وزیر بهداشت در دیار سربداران برگزار شد

سی و هفتمین یادوراه شهدای مظلوم هویزه و۴۳ شهید جهادگر در شهرستان سبزوار برگزار شد.

 

 این یادواره پنج شنبه شب 21 دی ماه با حضور آیت الله حسن عالمی نماینده ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی و عضو خبرگان رهبری و سردار سرتیپ پاسدار مرتضی صفاری فرمانده دانشگاه افسری امام حسین (ع) ، امام جمعه ، فرماندار سبزوار ، دیگر مسئولین ، خانواده معظم شهدا ،جانبازان و مردم شهید پرور شهرستان سبزوار در سالن مدیریت جهاد کشاورزی این شهرستان برگزار شد.

 

در این یادواره پیام تصویری دکتر سید حسن هاشمی وزیر بهداشت،درمان و آموزش پزشکی که از همرزمان شهدای هویزه بوده است قرائت شد.

 

وبسایت دانشگاه علوم پزشکی سبزوار پیام وزیر بهداشت را به شرح زیر گزارش داده است:

 

دکتر سید حسن هاشمی وزیر بهداشت در این پیام تصویری ضمن اشاره به شهامت و از خودگذشتگی مردم دیار سربداران در طول دوران دفاع مقدس  اظهار داشت : این یادواره همیشه هرسال به خاطر گرامیداشت یاد و خاطره شهدا ی هویزه و جهادگر برگزار میگردد که جا دارد از همه متولیان و برگزارکنندگان آن صمیمانه قدردانی کنم . 

 

وی افزود : هیچ گاه رشادت های عزیزانی که در گروه اخلاص بودند از شهرستان سبزوار که تعدادی از آنها به خیل شهدا پیوستند و چه آن هایی که جانباز شدند و چه آن هایی که از شهرستان و روستاهای سبزوار در دوران انقلاب و به ویژه در دفاع مقدس در قالب گردان های مختلف و یا در جهاد سازندگی روانه مناطق عملیاتی شدند را فراموش نمی کنم .

 

دکتر هاشمی عنوان نمود : آن عزیزان امروز در بین ما نیستند و آنچه که ارزش دارد؛ این است که راه آن ها گم نشده و تداوم پیدا کرده و این بالاترین افتخار برای خانواده و همرزمان و همشهریانشان است ؛ آنچه که مایه تاسف است این که تحقق آرمانها و آرزو های این عزیزان با کندی پیش رود و لذا از این کندی هم باید شرمنده باشیم و در پی  جبران  آن باشیم .

 

وزیر بهداشت با بیان اینکه این مراسمات وقتی می تواند ارزشمند باشد که ما مسئولین در جهت تحقق آرمانهای آنان هر سال کارنامه درخشان و قابل قبولی ارائه دهیم تصریح کرد : شهدای انقلاب اسلامی آرزو داشتند که همه اخلاص داشته باشند به ویژه بچه هایی که از سبزوار بودند و اسم گروهشان را "اخلاص " انتخاب کرده بودند چون در پرتو اخلاص ، حتماً همدلی و همراهی و همکاری تحقق می یابد که لازمه غلبه بر دشمنان است و در عین حال خبری از خودخواهی و منیت و خود محوری و قدرت طلبی و گروه گرایی منفعت طلبی نیست بنابراین طبیعی است که اگر مسئولین جمهوری اسلامی این گوهر در وجود خودشان و بین خودشان نداشته باشند خدای ناکرده ویا تقویت نکنند از مسیر درست خیلی فاصله می گیرند .

 

دکتر هاشمی اظهار داشت : اولین خواسته شهدای انقلاب اسلامی و خانواده هایشان این است که  مسیرآن ها گم نشود و با اخلاص ،وحدت و همدلی همه امکانات را به کار بگیریم برای اینکه آن اهداف محقق بشود و به عقیده من آن اهداف چیزی نیست جز عزت و سربلندی دین و کشور اینها با شعار حل نمی شود کار شبانه‌روزی و با خلوص نیت و فداکاری همیشه و کار جهادی را می طلبد .

 

دکتر هاشمی در پایان عنوان کرد :  امیدوارم  زمانی که در صحرای محشر و و روز قیامت حاضر می شویم شرمنده دوستان عزیزمان نباشیم ، عزیزانی مثل شهید فاضل ، شهید مختاری ،شهید مهدوی ، شهید مهدی حشمتی عزیز ، شهید کریمی و شهید فتاحی ثانی و ۴۳ شهید عزیز جهادگر بالاترین سرمایه ای که انسان در حیات خودش دارد یعنی جانش را  به خاطر این کشور به‌خاطر دین به خاطر دفاع از  ناموس کشور هدیه کرد و در این دنیا شرمنده خانواده های آنها ، فرزندان و بستگان آنها نباشیم .

گفتنی است، شهرستان سبزوار بیش از ۱۲۰۰ شهید را در ایام دفاع مقدس تقدیم ایران اسلامی کرده است. این آمار بدون احتساب شهدای سایر شهرستان های منطقه سبزوار بزرگ (جوین ، جغتای، خوشاب و ...) است. سبزوار دیار سربداران و پرجمعیت ترین شهر نیمه غربی خراسان است که آمار بیشترین شهید را در بین شهرهای این منطقه دارد. به غیر از سبزوار، شهرستان های دیگری نظیر مشهد و نیشابور در نواحی مرکزی خراسان نیز از آمار شهدای بالایی در منطقه شمال شرق کشور برخوردارند.

یک خیابان تمیز و پیاده رو زیبا در شهر سبزوار / حاشیه میدان فاطمی

تصویر این صفحه مربوط به یکی از خیابان ها و پیاده روهای زیبای سبزوار در حاشیه ی میدان فاطمی در خیابان بهار است که براساس آنچه در این عکس مشاهده می شود، سه ویژگی تمیزی، سرسبزی (به واسطه وجود درختان متعدد در حاشیه خیابان) و چشم نوازی به واسطه انتخاب سنگ فرشی خوش نقش برای کف پیاده رو، از مشخصات اصلی این خیابان و پیاده رو واقع شده در یکی از مناطق مرکزی شهر سبزوار است.

امید می رود شهرداری سبزوار و کلیه سازمان های وابسته آن و همچنین تمام شهروندان سبزواری در زیبایی و تمیز نگاه داشتن تمام خیابان ها و محلات این شهر همتی نظیر آنچه در تصویر فوق شاهد آن هستیم، داشته باشند.

گفتنی است کهن شهر سبزوار دیار سربداران در مرکز منطقه خراسان غربی واقع شده است.

گلزار شهدای شهرستان سبزوار

شهرستان سبزوار بیش از ۱۲۰۰ شهید تقدیم انقلاب کرده است.

سبزوار دیار سربداران و پرجمعیت ترین شهر نیمه غربی خراسان است که بیشترین شهید را در دوران دفاع مقدس تقدیم خاک ایران اسلامی کرده است.

روحشان شاد و راهشان پر رهرو

ساختمان های زیبای خراسان غربی در دوره معاصر (1) / ساختمان نظام مهندسی سبزوار

نمای ساختمان اصلی دفتر نظام مهندسی سبزوار . هارمونی رنگ ها و تلفیق معماری ایرانی و اسلامی در آن چشم نواز است.

ساختمان های منطقه خراسان غربی و دیار سربداران در گذشته از سبک معماری خاص خود پیروی می کرده که هویت ایرانی و اسلامی ویژه ای برای شهر و روستاهای دیار سربداران به وجود آورده بود.

در دوره معاصر در معماری ساختمان های سبزوار مانند بسیاری دیگر از مناطق کشور، تغییرات و بی نظمی هایی به وجود آمده که به هویت یکدست این شهر لطمه وارد آورده است. با این حال بعضی ساختمان های جدید این شهر ارزش و زیبایی خود را به لحاظ معماری و احتمالا ماندگاری دارند.

مرجع: سایت تخصصی راهدار

سبزوار شهر آیین ها و اسطوره ها، دیار سربداران ، نگین خراسان غربی

سبزوار با قدمت تمدنی و فرهنگی چند هزارساله در مرکز منطقه غرب خراسان واقع شده است و امروز نیز مانند بسیاری از دوره های تاریخی خود یکی از مهمترین نقاط ثقل و فعالیت های دانشگاهی، تجاری، مواصلاتی، فرهنگی و هنری و ... در شمال شرق کشور محسوب می شود.

نورپردازی محوطه دانشگاه حکیم سبزواری در شب

دانشگاه حکیم سبزوای که به عنوان بزرگترین دانشگاه معتبر ملی در منطقه خراسان غربی و دومین داانشگاه بزرگ شمال شرق ایران محسوب می شود، علاوه بر ساختمان های بزرگ و عظیم علمی و آموزشی، دارای محوطه فضای سبز وسیع و چشم نوازی است که خصوصا در شب ها با نورپردازی های زیبا، بر جذابیت آن افزوده می شود.

این دانشگاه با بیش از 10 هزار دانشجو در شمال شهر سبزوار مرکز منطقه خراسان غربی واقع شده است.

عکس زیر از نورپردازی های محوطه دانشگاه حکیم سبزواری با دوربین مهدی رنجبر گرفته شده است:

نگاهی به زندگی و کسب و کار ارامنه سبزوار در گذشته / به مناسبت سال نو میلادی

به مناسبت آغاز سال نو میلادی
آشنایی با مهمترین خانواده های ارمنی سبزوار / نگاهی به زندگی و کسب و کار مسیحیان سبزوار در گذشته

سبزوار را اگرچه در طول تاریخ اسلام بیشتر از هر  صفت دیگری می توان به عنوان یکی از شهرها و پایگاه های اصلی تشیع 12 امامی در ایران بر شمرد که بیشتر مردمش همواره شیعیان وفادار به معارف اهل بیت و قرآن کریم بوده اند، اما در عین حال مردم این شهر در بسیاری از دوره ها پیروان سایر ادیان الهی یا مذاهب اسلامی را در کنار خود پذیرفته و زندگی مسالمت آمیزی با آن ها داشته اند.
 
به گزارش مجله اینترنتی اسرارنامه هرچند ممکن است امروز کمتر کسی تصور کند که روزگاری گروهی از مسیحیان در دیار سربداران زندگی می کرده اند و کسب و کار پر رونقی داشته و ارتباط خوبی هم با مردم این شهر برقرار نموده اند، اما این یکی از همان موارد همزیستی برادرانه مردمان دارالمومنین سبزوار با پیروان دیگر ادیان الهی است که در بالا توضیح داده شد.
 
اینک اسرارنامه به مناسبت فرا رسیدن سال نو میلادی، نگاهی به موضوع سکونت و کسب وکار ارامنه سبزوار و بعضی از معروف ترین  خانواده های ارمنی ساکن در این شهرمی اندازد:

مطلب پیش رو به قلم پروفسور سید حسن امین نوشته شده و در تاریخ 16 آبان 86 در روزنامه مردسالاری منتشر شده است:
 
از گفتگوی ادیان تا اقلیت ارمنی خراسان
 
گفت و گوی ادیان و تمدن ها (در برابر فرضیه برخورد ادیان و تمدن ها)، تنها یک بحث نظری نیست، بلکه اهمیت اجتماعی و انسانی در سطح ملی و بین المللی دارد.
 
می پردازم به نکته ای تاریخی از قلب خانه پدری یعنی از خاک پاک ایران و خطه خوب خراسان. بخشی از ارمنیان همیشه یعنی از هزاره اول پیش از میلا د در بخش هایی از خاک ایران (آذربایجان غربی) می زیستند و بخش دیگری در طول  قرون و اعصار از برون مرز به بخش های مختلف ایران زمین کوچ کردند. شاه عباس صفوی در 1012 ق، پنجاه هزار ارمنیان ساکن قارص تا جلفا و ایروان رابه اصفهان، چهار محال، گیلا ن و مازندران کوچ داد. نادر شاه هم شش هزار تن از ارمنیان قارص و ارزروم رابه خراسان کوچانید.
 
آقا محمد خان قاجار، مرزهای ایران را دوباره به حدود و عصر  صفوی رسانید. اما در زمان فتحعلی شاه شکست ایران از روسیه، در 1228 ق1813/ م (قرارداد گلستان) و در 1242 ق1828/ م (قرارداد ترکمنچای)به از دست رفتن بخشی از سرزمین های ایرانی انجامید.
 
از آن پس; تعداد زیادی  مهاجر(اعم از مسلمانان و غیر مسلمانان) از شهرهای ایرانی که به روسیه واگذار شد، به آذربایجان و دیگر ایالا ت ایران آمدند و از آن جمله در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه و اوائل سلطنت مظفر الدین شاه یعنی از یازده دوازده سال پیش از انقلا ب مشروطیت، در پی جنگ های روسیه و عثمانی و آغاز اختلا فات ارمنیان با دولت عثمانی، یک اقلیت  ارمنی (از تفلیس، ایروان، نخجوان، قره باغ و اردوباد)به خراسان هجرت کردند و به تدریج در شهرهای مختلف از جمله نیشابور مستقر شدند و جمعی از ایشان هم ساکن سبزوار  شدند و در آن شهر به کار تجارت و صنعت (از جمله تاسیس کارخانه پنبه پاک کنی)پرداختند.
 
کار ارمنیان در سبزوار به حدی رونق گرفت که لرد کرزن هم ضمن اشاره به رونق تجارت در سبزوار از کارخانه های ارمنیان مقیم سبزوار یاد می کند.
 
  بیش تر ارمنیان سبزوار در کاروان سراهای «دروازه عراق» (غرب شهر) تجارت می کردند و یهودی ها در کاروان سرای «دروازه نیشابور» در شرق شهر.
 
نصرالله توسلی در یادداشت های خود از مشارکت ارمنی های سبزوار در ذی قعده 1313ق در مراسم جشن پنجاه سال سلطنت ناصر الدین شاه که به عزای او و جشن تاج گذاری مظفر الدین شاه انجامید، سخن گفته است و دست خط او در نشریه  حافظ عینا گراور شده است.
 
در اواخر دوره قاجاریان، تعداد ارمنیان مقیم سبزوار مجموعا  سی تا سی و پنج خانوار بیش تر نبود که بیش تر در محله دروازه عراق و دروازه تهران آن شهر سکونت می کردند.
 
خانواده های مهم ارمنی سبزوار عبارت بودند از: خواجه توریانس، مگردیچیان، سرکیسیانس (تحت زعامت سرکیس اهناز اریانتز در گذشته 1921م )، تومانیان (طومانیانس صاحب کاروان سرایی که به نام وی به کاروان سرای تومانیان مشهور شد)، ماردوروس، حق نظریان (که یکی از افراد خانواده ایشان به نام نرسیس در حادثه ای ناموسی به قتل رسید)، موشق  آویان (آوانیان)، آوادیس مانوکیان، تیگران بابایان (رییس شعبه بانک روس در سبزوار)، اندریاس، میناس، یوگور و گریگوریان، و  غریببیان و ...
 
دکتر قاسم غنی در جوانی به قصد ازدواج با دختری ( به نام هلن ترمگردیچیان) از یکی از همین خانواده های ارمنی مقیم سبزوار را داشته است.
 
در انقلا ب مشروطیت، ارمنیان به آزادی خواهان پیوستند. پپرم خان ارمنی از سرداران مشروطه شد و تعداد 58 نفر از ارمنیان در درگیری های مشروطیت به شهادت رسیدند.
 
در طول این مدت، روابط بین ارمنیان و اهالی سبزوار بسیار دوستانه بود ، در سبزوار هیچ گونه سخت گیری  یا تبعیضی نسبت به ارمنی ها دیده نشده است و روابط بسیار حسنه ای در آن زمان بین مردم سبزوار  اعم از بومی و مهاجر، مسلمان و مسیحی متشرع و متصوف وجود داشته است. امیدواریم که این حسن ارتباط و رابطه حسنه همیشه بین همه مردمان این خاک پاک اعم از اکثریت و اقلیت های دینی و مذهبی   و قومی و زبانی برقرار بماند. ایدون باد.
 
*     *     *
 
گفتنی است آقای حسین خسروجردی نویسنده برجسته سبزواری نیز در یکی از رمان های خود به نام «جهانبانان»، به وجود ارامنه در سبزوار اشاره کرده است.(منبع)

سبزوار مرکز منطقه خراسان غربی است.